| تاريخ: 27 مرداد 1387 | تعداد بازديد: 1866 |
|
| كم‌توجهي نسبت به جشن‌هاي مذهبي | ||
|
بحث شادي و غم در جوامع و فرهنگ&zwnjهاي مختلف نمودهاي مختلفي داشته و دارد. در روانشناسي، شادي را محركي براي فعاليت بيشتر و سرزندگي عنوان مي&zwnjكنند و از غم به عنوان عامل بازدارنده از پويايي و تحرك بيشتر ياد مي&zwnjكنند. با توجه به اينكه جامعه ما، جامعه&zwnjاي ديني است و بسياري از آيين&zwnjها و مراسم مهم ما مربوط به مناسبت&zwnjها و مناسك ديني است، مشاهده مي&zwnjكنيم تعادل مناسبي بين برگزاري مراسم سوگواري و آيين&zwnjهاي شادي در كشور ما وجود ندارد. امام صادق(ع) در روايتي شيعيان را كساني مي&zwnjدانند كه در مصيبت و حُزن اهل&zwnjبيت، محزون و در شادي و سرور آنها مسرورند. متاسفانه شاهد هستيم كه آيين&zwnjهاي مذهبي شاد در كشور ما به شكوه و گستردگي مراسم سوگواري نيست و هر چند در سال&zwnjهاي اخير، جشن&zwnjهايي چون نيمه شعبان و عيد غدير باشكوه&zwnjتر از گذشته برگزار مي&zwnjشود، ولي اين جشن&zwnjها عموميت ندارد. البته هدف از بررسي اين موضوع ناديده گرفتن و يا حتي كم&zwnjاهميت تلقي كردن مراسم سوگواري نيست و «اثبات شي نفي ما ادا نمي&zwnjكند»، ولي لزوم توجه به مقوله شادي در جامعه&zwnjاي كه بيشتر جمعيت آن را جوانان تشكيل مي&zwnjدهند، از اهميت بسزايي برخوردار است. غم، فرهنگ غالب جامعه ما دكتر عباس محمدي&zwnjاصل، جامعه&zwnjشناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبايي در اين خصوص معتقد است:«در جامعه ما فرهنگ غالب فرهنگ غم است و شادي حالت عرضي و فرعي دارد. بنابراين ما بيشتر براي سوگ اجتماعي آمادگي داريم و هيچ برنامه&zwnjاي براي شادماني در نظر نداريم يا طراحي نكرده&zwnjايم». وي با اشاره به اينكه اگر ما تجربه زندگي اجتماعي مطلوبي داشته باشيم، خود به خود به سمت برنامه&zwnjريزي براي شادماني مي&zwnjرويم، مي&zwnjگويد:«در واقع انسان&zwnjهاي جامعه ما از اين جهت با فرهنگ غم اُخت مي&zwnjشوند كه نيازهاي فردي و اجتماعي&zwnjشان برآورده نمي&zwnjشود». دکتر محمدي اصل در توضيح بيشتر اظهاراتش با اشاره به اينكه حتي شادي&zwnjهاي ما جنبه سياسي پيدا كرده است، مي&zwnjگويد: «مثلا جلال &zwnjآل&zwnjاحمد مي&zwnjگويد در نيمه شعبان چنان جشني مي&zwnjگيريم كه در چهار آبان از غصه دق كند. به اين معنا كه تولد شاه را در مقابل تولد منجي بشريت به هيچ مي&zwnjگيريم. يعني هر قدر بر بي&zwnjعدالتي&zwnjهاي اجتماعي افزوده شود، جشن نيمه شعبان پرشورتر برگزار مي&zwnjشود.» پس اين جشن&zwnj گرفتن يك جنبه سياسي پيدا مي&zwnjكند، اما اگر به&zwnjطور طبيعي برگرديم به بازتوليد جشن در زندگي، عمدتا بايستي سنت&zwnjهاي جامعه را احيا كنيم و بين غم و شادي يك توازن پايدار برقرار كنيم. در كل اصل مطلب در اين است كه انسان&zwnjها را در جريان زندگي واقعي جدي بگيريم و همياري گروهي آنها را سازماندهي بكنيم. در اين صورت انسان&zwnjها به واسطه خلاقيت دكتر محمدي: در جامعه ما فرهنگ غالب، فرهنگ غم است و شادي حالت عرضي و فرعي دارد. بنابراين ما بيشتر براي سوگ اجتماعي آمادگي داريم و هيچ برنامه&zwnjاي براي شادماني نداريم و دلگرمي از مشاركت جمعي به شادماني مي&zwnjرسند و احساس خوشبختي خواهند كرد و خودبه&zwnjخود براي شادماني&zwnjهايشان برنامه&zwnjريزي مي&zwnjكنند. آسيب&zwnjشناسي و آفت&zwnjزدايي از مراسم&zwnj ديني حجت&zwnjالاسلام عليرضا رجالي، نويسنده مذهبي، نيز در خصوص ديدگاه دكتر محمدي&zwnjاصل مي&zwnjگويد: «اينكه فرهنگ غالب غم است به نوعي درست است، اما اينكه اصلا شادي وجود ندارد يا اين فرهنگ موجود نيست، به&zwnjطور كلي نمي&zwnjتوانيم بيان كنيم.» وي با اشاره به رواياتي كه ما شيعيان در خصوص شاد بودن از اهل بيت عليهم&zwnjالسلام داريم، مي&zwnjافزايد:&zwnj «امام صادق(ع) در روايتي مي&zwnjفرمايند كه خوشا به حال شيعيان ما كه در مصيبت و حزن ما محزونند و در شادي و سرور ما شاد و مسرورند. اين روايت نشان مي&zwnjدهد كه ويژگي شيعيان و دوستداران اهل بيت بايد اين باشد كه هم در شادي&zwnjها شاد و هم در مصائب محزون باشند.» بنابر اظهارات حجت&zwnjالاسلام رجالي، هر چند در روايات شيعي بر ضرورت شاد بودن تاكيد شده ولي ظلم&zwnjهايي كه در حق معصومين صورت گرفته باعث شده كه شيعيان دچار حزن و اندوه طولاني شوند. وي در اين خصوص تصريح مي&zwnj&zwnjكند: «از آنجايي كه بسط حق آن بزرگواران همراه با مصائب و ظلم&zwnjهايي بوده كه درباره امامان معصوم انجام گرفته، لذا از طرفي به ياد آن مظلوميت&zwnjها شيعيان دچار حزون و اندوه طولاني مي&zwnjشوند و از سوي ديگر هم برپايي مجالس عزا و يادآوري مظلوميت&zwnjها باعث مي&zwnjشود نوعي پيوند با اهل بيت ايجاد بشود و در حقيقت برائتي از ظلم و ظالم باشد. به نظر من شايد يكي از دلايلي كه فرهنگ غالب شيعيان در رابطه با مجالس و بزرگداشت&zwnjهاي مذهبي بر پايي مجالس عزا و اندوه است، همين مطلب باشد.» حجت&zwnjالاسلام رجالي هر چند معتقد است كه به&zwnjتازگي تا حدودي در برپايي مجالس شادي و عزاداري براي اهل بيت تعادل بوجود آمده و پوشش&zwnjهاي خبري نسبتا مناسبي از طرف صدا و سيما و ساير وسايل ارتباط جمعي بعمل آمده ولي يكي ديگر از دلايل محدوديت&zwnjها براي برگزاري مجالس شادي را محدوديت در شادي و نبود برنامه&zwnjهاي پيشگيرانه براي آسيب&zwnjشناسي و آفت&zwnjزدايي از مراسم&zwnjهاي اهل&zwnjبيت عليهم&zwnjالسلام عنوان مي&zwnjكند. وي در اين خصوص مي&zwnjگويد: «به نظر بنده يكي از دلايل كم بودن مجالس شادي براي ائمه معصومين، محدوديت در شادي است. به اين معنا كه براي شادي كردن نسبت به اهل بيت نمي&zwnjتوان از ابزار و وسايل خاصي استفاده كرد كه اين محدوديت درست و بجايي است چون شادي در اين حوزه تعريف خاص خودش را دارد. از طرفي چون جايگاه بسياري از مراسم شادي اهل&zwnjبيت مساجد و اماكن مذهبي هستند، بنابراين محدوديت&zwnjها در اين رابطه بيشتر مي&zwnjشود.» وي مي&zwnjافزايد: «اين در حالي است كه متاسفانه بعضي افراط&zwnjها در حوزه مجالس جشن اهل&zwnjبيت از سوي بعضي هيات&zwnjها اين محدوديت&zwnjها را بيشتر كرده است. حجت&zwnjالاسلام رجالي: هر چند در روايات شيعي بر ضرورت شاد بودن تاكيد شده ولي ظلم&zwnjهايي كه در حق معصومين صورت گرفته، باعث شده كه شيعيان دچار اندوه طولاني شوند اين نكته هم قابل&zwnjتوجه است كه همان&zwnjگونه كه مجالس جشن اهل&zwnjبيت داراي آسيب&zwnjهايي است، متاسفانه به&zwnjخاطر فقدان يك برنامه منسجم و منظم، مجالس عزا نيز دچار آسيب&zwnjهاي زيادي شده است.» عزاداري با سرزندگى ناسازگار نيست هر چند كه مراسم عزاداري معصومين عليهم&zwnjالسلام با جديت بيشتري توسط شيعيان برگزار مي&zwnjشود ولي اعيادي نيز وجود دارند كه هر ساله با استقبال بي&zwnjنظيري از سوي پيروان ائمه معصومين برگزار مي&zwnjشود؛ جشن نيمه شعبان يكي از همين اعياد است. حاج غلامرضا عيني&zwnjفرد زنجاني، مداح و نويسنده مذهبي در خصوص اينكه چرا در مقايسه با ساير ائمه اطهار ولادت حضرت مهدي(ع) مفصل&zwnjتر و باشكوه&zwnjتر اجرا مي&zwnjشود، مي&zwnjگويد: «به نظر من چون حضرت مهدي(عج) در حال حيات است و در همين حال مصيبتي به سر ايشان نيامده، جشن ميلادشان با شكوه برگزار مي&zwnjشود. در همين حال ائمه قبلي هر چند ولادت&zwnjهايشان پربركت و باعظمت است ولي آن مصيبت&zwnjهايي كه بعد از يك زندگي كوتاه به سرشان آمده و با آن فجايعي كه شهيد شده&zwnjاند، باعث شده كه مراسم سوگواري آنها با شكوه&zwnjتر برگزار شود». نويسنده كتاب&zwnj&zwnjهايي چون «ارشاد زينبيه»، «فرياد زينبيه» و «طوفان زينبيه»، با اشاره به اينكه برخي از مصيبت&zwnjهاي وارده به اهل بيت عليهم&zwnjالسلام براي شيعيان قابل هضم نيست، مي&zwnjگويد: «به نظر من مصيبت&zwnjهاي وقايع عاشورا يكي از عواملي است كه باعث شده مراسم&zwnjهاي سوگواري سيدالشهدا باشكوه&zwnjتر از مراسم&zwnj&zwnj ولادت آن حضرت باشد. اين در حالي است كه روايتي نيز از طرف حضرت سجاد(ع) وجود دارد كه بعد از شهادت سيدالشهدا براي شيعيان عيدي وجود ندارد. به همين علت است كه عزاداري&zwnjها با شكوه&zwnjتر از شادي&zwnjهاست.» عيني&zwnjفرد همچنين مي&zwnjگويد: «هر چند مراسم&zwnj شادي براي اهل بايد باشكوه برگزار شود، ولي از آنجايي كه در روايات شيعي براي عزاداري و گريستن براي اهل&zwnjبيت ارج و پاداش غيرقابل قياسي در نظر گرفته شده، همين موضوع باعث شده كه انگيزه برپايي مجالس عزا بيشتر باشد.» وي با اشاره به اينكه حتي برگزاري مراسم عزاي اهل بيت به هيچ وجه با سرزندگى و نشاط ناسازگار نيست، تصريح مي&zwnj&zwnjكند: «گريه اى كه از سر عشق به خداوند و يادآورى عظمت او باشد، پيوند با درياى بيكران همه نيكى ها و زيبايى ها و سرچشمه همه شادى ها و بهجت ها است. گريستن بر مظلوميت اولياى الهى و جفايى كه بر آنان رفته است، در واقع گريستن بر پنهان شدن خورشيدهاى تابان و زندگى&zwnjبخش و چيرگى ظلمت و تيرگى بر آسمان انسانيت است؛ چنين گريه اى نه تنها به افسردگى نمى انجامد، بلكه به گواهى تاريخ و تجربه، همواره نيروى معنوى و قدرت روحى و سرزندگى را افزايش مى دهد و پويايى و تحرك جامعه انسانى را رونق مى بخشد.» دچار خود سانسوري شده&zwnjايم از ديدگاه غلامرضا عيني&zwnjفرد زنجاني: گريه از سر عشق به خداوند و اهل&zwnjبيت همواره نيروى معنوى و قدرت روحى و سرزندگى را افزايش مى دهد و پويايى و تحرك جامعه انسانى را رونق مى بخشد بسياري از كارشناسان مسائل اجتماعي هنگامي كه درباره مسائلي صحبت مي&zwnjشود كه مربوط به اجتماع است، نمي&zwnjتوان تنها براي يك بُعد قضيه تصميم گرفت. به باور آنها موضوعاتي نظير «حق و باطل»، «سياهي و سفيدي» و يا «پيري و جواني» همگي مكمل يكديگر هستند. ابراهيم عليپور، كارشناس مسائل شهري و اجتماعي با اشاره به اينكه اگر پيري نباشد جواني معنا ندارد، مي&zwnjگويد: «شادي و غم هم همين&zwnjطور هستند، نه چيزي شادي مطلق است، نه چيزي غم مطلق؛ چون اين دو با هم باعث پيشرفت انسان مي&zwnjشوند». وي با اشاره به اينكه در بحث غم و شادي، انسان نمي&zwnjتواند يك&zwnjبعدي باشد، مي&zwnjافزايد:«كسي نمي&zwnjتواند بگويد من فقط مي&zwnjخواهم غمگين باشم. چنين انساني عمرش كوتاه مي&zwnjشود و علم ثابت كرده كه امراض مختلفي به سراغ چنين فردي مي&zwnjآيد. شادي يك نياز طبيعي انسان است كه بايد به آن پاسخ داده شود. اگر كسي به نياز غذا خوردن پاسخ ندهد، بعد از مدتي زخم معده مي&zwnjگيرد و مي&zwnjميرد. بايد هر نيازي جاي خودش ديده شود.» عليپور در خصوص شادي مذهبي نيز مي&zwnjگويد: «از آنجايي كه دين مبين اسلام، كامل&zwnjترين دين تا قيام قيامت و قرآن هم آخرين كتاب است تمامي اين مسائل را ديده است. در اسلام بحث غم و شادي معيار و ملاك دارد. ما نمي&zwnjتوانيم هر طور كه دلمان مي&zwnjخواهد شاد يا غمگين باشيم، بلكه بايد ببينيم در سيره عملي ائمه و در قرآن و احاديث شادي و غم چگونه تعبير شده است.» وي در توضيح بيشتر اظهارات خود مي&zwnjافزايد: «ما بايد ببينيم به غم و شادي چه&zwnjطور بايد نگاه كنيم. چون در هر دو مورد امكان انحراف وجود دارد. براي مثال در سال&zwnjهاي گذشته در برخي از عزاداري&zwnjها ما شاهد برخي خودزني&zwnjها، قمه&zwnjزني&zwnjها و ساير كارهاي افراطي به نام عزاداري بوديم كه خوشبختانه مسئولان امور فرهنگي متوجه چنين انحرافي شدند و جلوي آنرا به خوبي گرفتند. با اين وجود چون ما مايه اوليه را داريم، مي&zwnjتوانيم با يك ساختارسازي خوب در زمينه شادي مذهبي نيز اقدام كنيم». عليپور با اشاره به اقدام شهرداري تهران در خصوص راه&zwnjاندازي سامانه&zwnjهاي نشاط در پارك&zwnjها مي&zwnjگويد: «كاري كه به&zwnjتازگي شهرداري تهران به عنوان راه&zwnjاندازي سامانه&zwnjهاي نشاط انجام داده، اقدام خوبي است. شهرداري براي اوقات فراغت امسال مردم در تابستان مي&zwnjخواهد هر جمعه و يا به مناسبت&zwnjهاي مختلف در ايام ماه رجب و شعبان برنامه&zwnjهاي شادي را تدارك ببيند. به اعتقاد من، اين يك حركت عملياتي درست است كه باعث شده تلاش براي هر چه با شكوه&zwnjتر برگزار شدن شادي&zwnjهاي ملي و مذهبي از جنبه شعاري و تعاريف دست&zwnjنيافتي خارج شود». وي با اشاره به مخالفت&zwnjهايي كه در ابتدا با اين اقدام صورت گرفت، اين مسائل را طبيعي مي&zwnjداند و تصريح مي&zwnjكند:«به نظر من يكي از مسائلي كه باعث شده برنامه&zwnjريزان و سازمان&zwnjهاي عليپور: دين اسلام مرزها و خطوط&zwnjها را در خصوص شادي ترسيم كرده و بر لزوم آن در جامعه اسلامي تاكيده كرده است. نبايد به برگزاري&zwnj شادي&zwnjهاي ملي و مذهبي به صورت سليقه&zwnjاي نگريست ما نتوانند در برخي موضوعات اقدامات مثبتي انجام دهند، خودسانسوري ناشي از مخالفت&zwnjهاي اوليه است. مثلا مداحان و روحانيون كه در نزد مردم داراي احترام ويژه&zwnjاي هستند، هر چند مي&zwnjتوانند اقدامات مثبتي در اين خصوص انجام دهند ولي به&zwnjدليل برخي نگراني&zwnjها نتوانسته&zwnjاند در اين زمينه اقدامي عملي انجام دهند.» عليپور با اشاره به اينكه خودسانسوري مثل پاك كردن صورت مسئله است، مي&zwnjگويد: «در مسائلي كه مربوط به اجتماع مي&zwnjشود، خودسانسوري اصلا خوب نيست، چون اثرات منفي خودش را به هر طريقي كه شده در جامعه منعكس مي&zwnjكند. دين اسلام مرزها و خطوط&zwnj را در خصوص شادي ترسيم كرده و بر لزوم آن در جامعه اسلامي تاكيد كرده است. به همين علت نبايد به برگزاري&zwnj شادي&zwnjهاي ملي و مذهبي به صورت سليقه&zwnjاي و شخصي نگريست». وي با اشاره به اينكه لزوم شادي در جامعه تنها منوط به ميلاد ائمه نمي&zwnjشود، بلكه ما مراسم ملي نيز داريم كه مي&zwnjتواند با شادي بيشتري برگزار شود،&zwnj مي&zwnjگويد: «يكي از روزهاي ملي ما پيروزي انقلاب اسلامي در 22 بهمن است، ولي ما در اين روز براي پيروزي انقلاب شادي نداريم و فقط راهپيمايي مي&zwnjكنيم. ما بايد اين موضوع را به&zwnj خاطر داشته باشيم كه اگر مسئولان و برنامه&zwnjريزان چيزي را به صورت درست نبينند، نادرست آن خود به خود در جامعه شكل مي&zwnjگيرد.» چه مي&zwnjتوان كرد؟ نگاهى گذرا به تعاليم دينى نشان مى دهد، شادى و سرزندگى از آثار ايمان مذهبى است؛ چرا كه مذهب بر زمينه هاى پيدايش شادى سفارش كرده و نشانه هايش را ستوده است. توصيه به شركت در مجالس شادى مثل مجالس عروسى، وليمه و اطعام دادن در هنگام ازدواج و تولد فرزند و خريد خانه و برگشت از حج و زيارت كه هدف از آنها ايجاد انس و الفت و صفا بين مؤمنان و شاد و مسرور ساختن آنها است، گواه اهميت دادن دين مبين به مقوله شادى و سرور است. سفارش به پوشيدن لباس هاى نيكو و زيبا و زينت كردن و معطر بودن و شادى كردن و شاد ساختن يكديگر در اعياد اسلامى، به&zwnjويژه عيد سعيد غدير و تأكيد بر صله ارحام و اطعام دادن و دست دادن و مصافحه با مؤمنان و زيارت آنها و تبسم كردن به رويشان و هديه دادن به آنها، شاهد ديگرى بر توجه اسلام به اين امر است. با توجه به مسائلي كه كارشناسان نيز به آنها اشاره كردند، چنين مي&zwnjتوان استنباط كرد كه جامعه ما در شرايط فعلي به يك برنامه&zwnjريزي و مشاركت پايدار در زمينه فرهنگ&zwnjسازي براي شاد بودن، چه از نوع مذهبي و چه از نوع ملي نياز دارد؛ فرآيندي كه قطعا براي شكل گرفتن به زمان نياز دارد. با اين وجود به اعتقاد نگارنده در شرايط بين&zwnjالمللي فعلي و تلاش&zwnjهايي كه رسانه&zwnjهاي غربي براي ارائه تصويري غيرواقعي و خشن از دين مبين اسلام مي&zwnjكنند، بايد همه دست به دست هم دهيم تا اين مجالس و محافل دينى، تريبون پرقدرت ترويج اسلام ناب محمدي شده و از اين كانال، حقايق دينى بيش از پيش براي جامعه به&zwnjويژه جوانان منتشر شود. منبع: خيمه | ||