به گزارش خبرگزاري اهل‌بيت(ع) ـ ابنا ـ کشور عراق با ناآرامي‌هاي گسترده اي رو به رو است که طي آن کنترل بخش گسترده‌اي از مناطق سني نشين کشور از دست نيروهاي دولتي در آمده است.
گروه تروريستي دولت اسلامي عراق و شام (داعش) که به تازگي نام خود را به "خلافت اسلامي" تغيير داده‌اند، رهبر و نيروي اصلي در جريان اين تحولات محسوب مي‌شود ولي اين گروه به تنهايي عمل نمي‌کند.
داعش
گروه تکفيري داعش بيش از همه توجه رسانه‌ها را در سراسر جهان به خود جلب کرده ولي در عين حال مي‌توان اين گرايش را ديد که نقش آن در شورش‌هاي اخير عراق بيش از حد برجسته شده است.
در اولين پوشش‌هاي خبري مربوط به تصرف شهرهاي موصل و فلوجه غالبا اينطور گزارش مي‌شد که اين عمليات را گروه داعش به تنهايي انجام داده است. اين تصور محصول فعاليت رسانه گسترده داعش در شبکه‌هاي اجتماعي و اينترنت است که براي معرفي کردن خود به عنوان نيروي اصلي و رهبري کننده اين اقدامات تلاش زيادي انجام مي‌دهد.
با اين همه نمي‌توان اين نکته را کتمان کرد که اکثر عمليات براي تصرف نقاط جديد در غرب و شمال غرب عراق به ابتکار گروه داعش صورت گرفته است. بخشي از دليل آن اين است که گروه داعش طي دو سال گذشته با مصادره سلاح‌هاي پيشرفته اکنون از ساير گروه‌ها مجهزتر است.
علاوه بر اين در زمينه اعمال قدرت و کنترل مناطق تصرف شده گروه داعش به خاطر منابع مالي بهتر خود مي‌تواند امکانات بيشتري در اختيار ساکنان اين مناطق قرار داده و ارتباط بهتري با آنها برقرار کند.
برخورداري از منابع مالي بهتر و رفتار محتاطانه داعش در فلوجه و اطراف آن باعث شده که حمايت و همدلي بخشي از قبايل سني ساکن استان انبار را به خود جلب کند. کنترل بخشي از مناطق در الانبار از طريق مذاکره با قبايل محلي به اين گروه سپرده شده و آنها اميدوار هستند که اين گروه سخت گيري‌هاي شرعي خود را در اين مناطق اعمال نکند.
يکي از شعارهاي اصلي گروه داعش «ماندن و گسترش» است و اين دقيقا همان کاري است که اين گروه در عراق و سوريه انجام داده است.
اين گروه تروريستي در تمام مناطقي که به دست شورشيان افتاده حضور دارد و در تصرف شهرهاي موصل و تکريت نيروي پيشرو بوده است. در هر دو اين شهرها داعش اقتدار خود را به عنوان نيروي اصلي اعمال کرده است. در بيانيه‌اي که توسط اين گروه با عنوان " فرمان شهري" در موصل منتشر شده مي‌توان ديد که هدف آن تبديل کردن شهر موصل به شرايطي مشابه شهر الرقه در سوريه است که نقش مرکز يا پايتخت اين گروه را دارد.
اما گروه داعش کاملا مغاير با اين روش در فلوجه چنين فرماني را صادر نکرده و در برخورد با آدابي که از نظر آنها غيراسلامي تلقي مي‌شوند تساهل بيشتري نشان داده است. اين تفاوت ثابت مي‌کند که گروه داعش از نظر نظامي کنترل کامل فلوجه را در دست ندارد و بايد در يک شوراي نظامي سهيم باشد که مرکب از گروههاي سني گوناگون و از حمايت قبايل منطقه برخوردار است.
ارزيابي‌ها در مورد قدرت نظامي و نفرات گروه تکفيري داعش در عراق بسيار متفاوت است. برخي آن را حدود دو هزار و برخي ديگر آن را حدود 10 هزار و يا حتي بيشتر مي‌دانند. با توجه به تعداد و دامنه عمليات‌هايي که اين گروه طي هفته هاي اخير انجام داده است به نظر مي‌رسد که رقم 10 هزار نفر با واقعيت سازگاري بيشتري دارد.
انصار الاسلام
جماعت انصار الاسلام گروه رقيب داعش است و مناطق اصلي نفوذ و فعاليت آن استانهاي نينوا به خصوص شهر موصل، کرکوک و صلاح الدين است. در مورد تعداد نفرات اين گروه اطلاع دقيقي در دست نيست. اين گروه نيز با هدف کلي گروه داعش براي برقراري خلافت موافق است ولي با ادعاي خلافت توسط رهبران داعش مخالف است و آنها را فقط به عنوان يک گروه از مجموعه گروههاي مدعي به رسميت مي‌شناسد.
سال گذشته اين دو گروه به خاطر اختلاف بر سر اقدام قبلي داعش و اعلام وجود خود به عنوان دولت اسلامي عراق، درگير جنگ شدند. از زمان آغاز موج جديد شورش‌هاي مسلحانه در دسامبر 2013 در استان انبار تعداد ديگري از جنگجويان جهادي زير پرچم جماعت انصار الاسلام رفته‌اند و در اين اواخر اين گروه مدعي است که در تصرف تکريت مشارکت داشته است.
از آن زمان اخبار تاييد نشده‌اي منتشر شده که گروه داعش تعدادي از نفرات جماعت انصار الاسلامي را در موصل دستگير کرده و کشته است. در شهر موصل بخشي از نيروهاي جماعت انصار الاسلامي به جاي مقاومت تغيير موضع داده و به داعش پيوسته اند.
نقشبنديه
با وجوديکه از تعداد دقيق نفرات اين گروه اطلاعي در دست نيست ولي به نظر مي‌رسد که طريقت نقشبنديه موسوم به جيش رجال طريقه نقشبنديه همراه با گروههاي وابسته به آن، پس از داعش بزرگترين گروه در ميان شورشيان سني هستند. رهبري اين گروه با «عزت ابراهيم الدوري» از معاونان اصلي «صدام حسين» رييس جمهور معدوم عراق است و مهمترين گروه بعثي عراق قلمداد مي‌شود.
ديدگاهاي اين گروه ترکيبي از همان جهانبيني حزب بعثي يعني ملي گرايي سکولار و پان عربي با برداشتي صوفيانه از اسلام است. اما اين گروه براي کسب مشروعيت مذهبي زبان مرسوم بين گروههاي جهادي را به کار گرفته است.
با توجه به اينکه همه سني‌هاي عرب پيرو طريقت نقشبندي نيستند اين گروه تشکيلات جداگانه اي براي جذب همه بعثي ها ايجاد کرده است که همگي زير يک چتر واحد به نام "شوراي نظامي همگاني انقلابيون عراق" گرد آمده‌اند. با وجوديکه اين گروه به همکاري با داعش اعتراف نکرده ولي کاملا مشخص است که طريقت نقشبندي و گروههاي وابسته به آن نه فقط در موصل بلکه در تکريت و دياله نيز با داعش همکاري کرده اند.
از روي اين همکاري‌ها مي‌توان حدس زد که هدف طريقت نقشبندي همسويي موقت با داعش و در طولاني مدت غلبه کردن بر اين گروه و حرکت به سمت احيا حکومت بعثي مشابه دوران صدام حسين است.
جيش رجال طريقه نقشبنديه از اشاره مستقيم به اسم داعش پرهيز کرده و کاملا مشخص است که در شرايط فعلي خواهان درگيري همه جانبه با اين گروه نيست. ولي هر دو طرف به خاطر اختلافات شديد در جهانبيني هاي خود به يکديگر بي‌اعتماد هستند.
گروه وابسته به طريقت نقشبندي يعني شوراي نظامي همگاني انقلابيون عراق، در بخش‌هايي از استان الانبار مثل رمادي که جنگ با حکومت مرکزي هنوز ادامه دارد و همچنين در فلوجه حضور دارد.
جيش المجاهدين
سابقه اين گروه به سال 2003 و اشغال عراق باز مي‌گردد. هدف آن سرنگون کردن حکومت مرکزي عراق است و گرايش شديد ضد شيعه دارد. شواهد اخير نشان مي‌دهد که در رقابت با قدرت‌گيري داعش اين گروه با جماعت انصار الاسلامي روابط نزديکي برقرار کرده است. اين شواهد به خصوص در مورد همکاري اين دو گروه در منطقه کرکوک واضح تر است.
جيش المجاهدين نيز به همکاري با قبايل محلي توجه ويژه اي مي‌کند و به نظر مي رسد که در منطقه الکرمه در استان انبار حضور فعالي دارد. در اين منطقه بين جيش المجاهدين و گروه داعش بر سر کنترل حمل و نقل مواد مصرفي تنش شديدي ايجاد شده ولي گزارشي در مورد وقوع درگيريهاي نظامي بين دو گروه منتشر نشده است.
ارتش اسلامي عراق
ارتش اسلامي عراق نيز از گروههاي سني شورشي قديمي‌تر است. تفاوت آن با ساير گروههاي در اين است که در سال 2011 و خروج نظاميان آمريکايي از عراق، اين گروه رسما فعاليت مسلحانه خود را متوقف کرد و با تشکيل دادن يک شاخه براي فعاليت سياسي به نام جنبش مردمي سني هدف خود را تاسيس يک سيستم فدرال براي اداره استانهاي سني نشين اعلام کرد.
جيش المجاهدين اين گروه را به خاطر پيوستن به ساز و کارهاي سياسي به شدت مورد انتقاد قرار داد و هر گونه هماهنگي با اين گروه را تکذيب کرد. اما از اوايل سال جاري ميلادي ارتش اسلامي عراق بار ديگر به فعاليت مسلحانه روي آورده و اولين نشانه‌هاي حضور نظامي اين گروه در دياله و صلاح الدين آشکار شد.
با وجوديکه سخنگوي اين گروه ادعا مي‌کنند که نفرات آن بالغ بر چندين هزار نفر است اما در عالم واقعيت اين گروه پس از جدا شدن از جيش المجاهدين و پيوستن به شوراي بيداري که يک گروه شبه نظامي سني و مخالف القاعده است و کنار گذاشتن فعاليت مسلحانه به شدت تضعيف شد.
در حال حاضر موضع ارتش اسلامي عراق اين است که دولت مرکزي يا بايد طرح ايجاد يک سيستم فدرال در مناطق سني نشين را بپذيرد و يا خود را براي تصرف بغداد توسط شورشيان سني آماده کند.
گروههاي ديگر
علاوه بر اين 5 جناح يا گروه اصلي در ميان شورشيان سني، گروههاي شورشي ديگري نيز وجود دارند که سابقه برخي از آنها به شروع اشغال خاک عراق برمي گردد و برخي ديگر اخيرا شکل گرفته‌اند.
از ميان گروههاي قديمي مي توان به گروه موسوم به "تيپ انقلاب 1920" اشاره کرد که اخيرا فرمانده آن در ناحيه تکريت توسط نيروهاي امنيتي عراق کشته شد. و يا يک گروه کوچک در منطقه فلوجه که خود را گردان مدينه منوره مي‌خواند و گفته مي شود که با داعش مناسبات خوبي دارد.
اما از روي شواهد موجود مي‌توان گفت که اين گروه‌ها در درگيريهاي نظامي اخير نقش مهمي ندارند.