07/08/86

دسته بندي روايات اهل سنت در تشريع أذان

خلاصه بحث در دسته بندي احاديث اهل سنت در اذان به اين گونه است:

نقش عبد الله بن زيد در تشريع اذان

در يک دسته از روايات آقاي عبد الله بن زيد که از صحابي پيامبر و در جنگ بدر به شهادت رسيده، اين قضايا را در خواب ديده است.

نقش عمر در تشريع اذان

دسته دوم از روايات آن است که مسبب اصلي تشريع اذان شخص آقاي عمر بن خطاب است. حتي در صحيح بخاري و غير آن آمده است که بعد از مشورت با پيامبر گفت که چه کار کنيم؟ بعضي‌ها گفتند: بوقي بسازيم، بعضي‌ها گفتند: شيپوري بسازيم ... تا آن جا که عمر بن خطاب پيشنهاد کرد بهتر از همه اذان است. رسول اکرم هم به بلال دستور داد و او اذان گفت. خوابي هم در کار نيست. و نيز رواياتي وجود دارد که عمر بن خطاب خواب ديد و آمد خدمت نبي اکرم و عرض کرد: يا رسول الله من خواب ديده‌ام اذان را و نبي مکرم هم تثبيت کرد. در بعضي از روايات هست که عمر بن خطاب مي‌گويد: من اذان را از خود جبرئيل شنيدم. فقط يک چيزي کم دارد و آن اين که بگويد: من در دريافت وحي کمک پيامبر اکرم بودم.

 

نقش ابوبکر در تشريع اذان

دسته سوم از روايات اين است که: مسبب تشريع اذان ابوبکر بود. ابوبکر خواب ديد و آمد خدمت پيامبر اکرم، ديد شخصي از انصار هم پشت در اطاق پيامبر ايستاده، به ابوبکر گفت: آيا مي‌شود براي من هم از پيامبر اذن دخول بگيريد؟ همه روايات داد مي‌زند که ما ساخته دودمان بني اميه هستيم. يعني پيامبر براي انصار ارزشي قائل نبود، حتماً بايد مثل بعضي از سلاطين، يکي از کساني که پيش پيامبر آبرو داشتند، براي او اجازه ورود بگيرد. آمد و خوابش را تعريف کرد. پيامبر گفت: اي مرد انصاري، قد سبقک ابوبکر. قبل از تو ابوبکر خواب ديده بود، و به اين شکل اذان تشريع شد.

به يک نمونه از اين روايات توجه کنيد:

وعن بريدة أن رجلا من الأنصار مر برسول الله صلى الله عليه وسلم وهو حزين وکان الرجل ذا طعام يجتمع إليه ودخل مسجده يصلي فبينما هو کذلک إذ نعس فأتاه آت في النوم فقال قد علمت ما حزنت له قال فذکر قصة الاذان فقال النبي صلى الله عليه وسلم أخبر بمثل ما أخبرت به أبو بکر فمروا بلالا أن يؤذن بذلک

از بريده روايت شده که مردي از انصار در حالي که محزون و غمگين بود از کنار رسول خدا صلى الله عليه [وآله] وسلم عبور ‌کرد و چون غذا و طعامي همراه داشت مردم به گرد او جمع شدند و بعد براي خواندن نماز وارد مسجد شد که در اين حال او را خواب فرا گرفت که در عالم خواب شخصي سراغ او آمد و به او گفت: من علت ناراحتي تو را مي‌دانم از اين رو قصه اذان را به او خبر داد و او هم پيامبر را از اين موضوع با خبر کرد و پيامبر هم فرمود:مثل همين مطلب را ابوبکر خبر داده بود برويد و بلال را بگوييد تا به اين شکل اذان بگويد.

مسند أبي حنيفة، ج 1، ص 148، اسم المؤلف: أحمد بن عبد الله بن أحمد الأصبهاني أبو نعيم الوفاة: 430، دار النشر: مکتبة الکوثر - الرياض - 1415، الطبعة: الأولى، تحقيق: نظر محمد الفاريابي.

المعجم الأوسط، ج 2، ص 293، اسم المؤلف: أبو القاسم سليمان بن أحمد الطبراني الوفاة: 360، دار النشر: دار الحرمين - القاهرة - 1415، تحقيق: طارق بن عوض الله بن محمد, ‏عبد المحسن بن إبراهيم الحسيني.

مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج 1، ص 329، اسم المؤلف: علي بن أبي بکر الهيثمي، الوفاة: 807، دار النشر: دار الريان للتراث/‏دار الکتاب العربي-  القاهرة , بيروت – 1407.

وقتي انسان به روايات اهل سنت مراجعه مي‌کند، قدر روايات اهل بيت عليهم السلام را مي‌داند. اگر کسي واقعاً بخواهد بداند که اينها با روايات چه کار کرده‌اند بايد چند صفحه از روايات آنها را بخواند همين قدر کفايت مي‌کند. هر چه در روايات آنها بيشتر تامل ‌کنيم، نورانيت، معنويت و انسجام احاديث اهل بيت،‌ اتصال اين مضامين به وحي بيشتر روشن مي‌شود.

دسته چهارم اين بود که پيغمبر اکرم با صحابه مشورت کرد و اين نظرها به جايي نرسيد حالا با توجه به مشورت‌ها نتيجه اين شد که نظر عمر را بپذيرند يعني نظر عمر به عنوان نتيجه مشورت بود.