بسم الله الرحمن الرحيم

 

موضوع: متعة الحج 01                                              تاريخ: 30/10/88

 

 

به حول و قوه إلهي، بحث «متعة النساء» تمام شد و «متعة الحج» را شروع مي‌كنيم و إن شاء الله هر چه زودتر اين بحث را هم به پايان مي‌رسانيم؛ چون طرفدار خليفه دوم در «متعة الحج» خيلي كم است و مسائلي هم مترتّب بر اين قضيه نيست.

 

در رابطه با «متعة الحج»، همان‌طور كه در اوائل بحث «متعة النساء» عرض كرديم، تمتع به معناي تلذّذ است و در قرآن در 3 مورد، واژه متعه به معناي تلذذ إستعمال شده است:

 

 

متعة الحج

 

فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ ...

 

سوره بقره/آيه196

 

 

متعة الطلاق

 

لَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ

 

سوره بقره/آيه236

 

 

متعة النساء

 

فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآَتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَ لَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ

 

سوره نساء/آيه24

 

در رابطه با حج، ما 3 نوع حج واجب داريم: حج تمتع، حج إفراد، حج قِران.

 

فقهاء شيعه اين 3 حج را به يك معنا و آقايان أهل سنت هم در حج تمتع و إفراد، با شيعه هم‌رأي هستند و فقط در حج قِران با هم إختلاف داريم و همان «متعة الحج» كه عمر نهي كرد، معمولا در حج قِران ثمره‌اش روشن مي‌شود.

 

 

حج تمتع در فقه شيعه إماميه:

 

1. إحرام بستن (كساني كه از طرف مدينه مي‌روند، در مسجد شجره و كساني كه از طرف ايران مي‌روند، در جحفه إحرام مي‌بندند و كساني كه از يمن و طائف مي‌آيند، در يلملم إحرام مي‌بندند و ... )

 

2. طواف كعبه.

 

3. نماز طواف.

 

4. سعى بين كوه صفا و مروه.

 

5. تقصير، يعنى گرفتن قدرى از مو يا ناخن

 

و چون محرم از اين أعمال فارغ شد، آن چه بر او به واسطه إحرام بستن حرام شده بود، حلال مى‏شود؛ غير از صيد، چون صيد كردن در حرم، إشكال دارد.

 

اينجا نقطه إفتراق شيعه و سني است كه وقتي انسان وارد حرم شد و طواف كرد و سعي و تقصير را انجام داد، از إحرام خارج مي‌شود. چنانچه در ماه شوال يا ذي الحجه يا ذي القعده باشد، تا روز هشتم ـ يوم التروية ـ ، آزاد است كاري كه حلال است، انجام دهد. ولي آقايان أهل سنت مي‌گويند به مجرد اين‌كه با إحرام وارد مكه شد، حق بيرون آمدن از إحرام را ندارد، تا اين‌كه روز عرفه را درك كند و مسائل حج واجب را انجام دهد. اين‌كه مي‌گويند «متعة الحج»، يعني همين.

 

بعد هم در روز هشتم ـ يوم التروية ـ واجب است مُحْرِم شود و :

 

1. إحرام بستن در مكه.

 

2. وقوف به عرفات.

 

3. وقوف به مشعر الحرام.

 

4. انداختن سنگ ريزه به جمره عقبه در منى.

 

5. قربانى در منىٰ.

 

6. تراشيدن سر يا تقصير كردن در منىٰ.

 

7. طواف زيارت در مكه.

 

8. دو ركعت نماز طواف.

 

9. سعى بين صفا و مروه.

 

10. طواف نساء.

 

11. دو ركعت نماز طواف نساء.

 

12. ماندن به منى، شب يازدهم و شب دوازدهم و شب سيزدهم براى بعضى از اشخاص.

 

13. در روز يازدهم و دوازدهم رمى جمرات و أشخاصى كه شب سيزدهم در منى ماندند روز سيزدهم بايد رمى جمرات كنند.

 

اين مسائل حج تمتع ما است؛ دو إحرام و دو حج. اينها مربوط به حج تمتع بود. حج تمتع آقايان أهل سنت هم به همين شكل است.

 

 

حج إفراد در فقه شيعه إماميه:

 

حج إفراد اين است كه در يكي از ميقات‌ها إحرام مي‌بندند و از آنجا مستقيم به عرفات مي‌روند و مكه نمي‌آيند و طواف نساء و سعي و غيره ندارند و از مشعر به منا مي‌آيد و كارهاي حج واجب را انجام مي‌دهد و بعد از تقصير و طواف نساء و نماز طواف نساء، دوباره إحرام مي‌بندد براي عمره بعد از حج. در حج تمتع، عمره مقدم بر حج است و در حج إفراد، مؤخر بر حج است.

 

 

حج قِران در فقه شيعه إماميه:

 

حج قِران هم همان حج إفراد است با اين تفاوت كه قرباني خود را با خودش مي‌آورد. حج قِران و إفراد، حج واجب مقدم بر عمره است، ولي در حج تمتع، عمره مقدم بر حج واجب است.

 

اين عقيده شيعه است. مرحوم علام حلي (ره) در كمتر از يك صفحه، خلاصه نظر شيعه و أهل سنت را مطرح كرده است.

 

اما حج قِران در أهل سنت: مقرون كردن حج عمره است به حج. يعني كسي كه با إحرام وارد مكه شد، مي‌تواند با إقتداء به خليفه دوم، در حال إحرام بماند. ولو اين‌كه طواف و سعي و تقصير هم كرده باشد، از إحرام خارج نمي‌شود و هيچ‌يك از محرمات إحرام براي او جائز نيست مرتكب شود. حتي آينه نگاه كردن و إستعمال بوي خوش و مانند آن حرام است. تا اين‌كه روز نهم به عرفه  مي‌رود و مشعر و مِنا و طواف و سعي و طواف نساء و غيره و از إحرام خارج مي‌شود.

 

 

حج قِران در أهل سنت

 

علامه حلي (ره) مي‌فرمايد:

 

التمتع: أن يهل بعمرة مفردة من الميقات في أشهر الحج ، فإذا فرغ منها أحرم بالحج من عامه

 

و الإفراد: أن يهل بالحج مفردا

 

و القران: أن يجمع بينهما في الإحرام بهما ـ به عمره و حج ـ أو يحرم بالعمرة ثم يدخل عليها الحج قبل الطواف

 

تذكرة الفقهاء (ط.ج) للعلامة الحلي، ج7، ص168 ـ المغني لعبد الله بن قدامه، ج3، ص232

 

آنچه كه مهم است كه دقت كنيم اين است كه حج تمتع و إفراد ما با أهل سنت يكي است و فقط حج قِران ما با أهل سنت تفاوت دارد. يعني اگر يك سني مُحْرِم شود به إحرام قِران، حج آقاي عمر مي‌شود. غالب فقهاي أهل سنت هم مي‌گويند حج تمتع، أفضل حج است. مگر بعضي از حنابله كه معتقدند معلوم نيست حج تمتع، أفضل باشد و شايد حج قِران أفضل باشد. چون نظر آقاي عمر بر اين است و دوست ندارد بعضي از امور بر مسلمانان حلال شود؛ مانند نزديكي با زنان.

 

البته براي من خيلي روشن نشده است كه چرا جناب عمر اين كار را انجام داد؟ شايد خود خليفه دوم در اواخر عمر خود نمي‌توانست نزديكي كند. در سال 17 هجري كه خليفه دوم با أم كلثوم ـ دختر أمير المؤمنين (عليه السلام) يا أبوبكر ـ ازدواج كرد، 7 سال با او زندگي كرد. ولي بعد از اين‌كه عمر بن خطاب از دنيا رفت، أمير المؤمنين (عليه السلام) رفت أم كلثوم را در حالي‌كه باكره بود، به خانه برگرداند. يعني در اين 7 سال، عمر بن خطاب هيچ كاري نتوانست انجام دهد. شايد به همين دليل بود كه چون خودش نمي‌توانست اين كار را انجام دهد، دوست نداشت كسي ديگر اين كار را انجام دهد.

 

 

««« و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته »»»