* ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ *
ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ (ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½) ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½
  ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ |  ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ |  ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ |  ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ |  ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ |  ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ |  ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ |  ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½شگï؟½ï؟½
تاريخ: 02 آبان 1385 تعداد بازديد: 443 
وضو از ديدگاه فريقين: قرائت سه گانه (ارجلکم) در آيه وضو (1)
 پخش صوت  پخش صوت
   دان لود   دان لود 
 قرائت قراء ومفسرين:                                                            02/08/85

بسياري از مفسرين و قراء «ارجلکم» را به جر خوانده‌اند؛ حتي تعداد کساني که به جر خوانده‌اند، نه تنها از کساني که به نصب خوانده‌اند کمتر نيست؛ بلکه بيشتر هم هست. و اکثريت نحات هم بر اين عقيده هستند که اقرب العاملين عمل مي‌کند نه اول العاملين. و اهل سنت هم اکثريت را حجت مي‌دانند و به اقليت اعتباري قائل نيستند.

اگر چنانچه ارجل را با جر بخوانيم که بيشتر علماي اهل سنت هم بر اين عقيده‌اند، اختلافي در بين نخواهد بود.

جناب آقاي ميلاني هم کتابي دارد به نام المسح علي الرجلين که هم مستقلا چاپ شده و هم در جلد دوم المحاضرات، ايشان يک مقداري عامي‌تر بحث کرده است و براي عوام مردم هم بگوييم، سريع‌تر مي‌فهمد. مي‌گويد:

ما در رابطه با ارجل سه نظريه داريم: يکي اين‌که آن را به رفع بخوانيم، يکي به نصب و ديگري هم به جر.

قرائت به رفع

اما در رابطه با قرائت به رفع، با اين‌که مي‌گويند قرائت به رفع قرائت شاذ است؛ ولي اعمش و حسن بصري که هر دو از فقهاي معروف و مشهور اهل سنت هستند، گفته‌اند که صحيح ارجلُکم است. قرطبي که از مفسران بزرگ اهل سنت است؛ به ويژه حنفي‌ها کشور ايران براي نظرات او ارزش ويژه قائل هستند، متوفاي 671 هجري است در تفسيرش مي‌فرمايد:

وروا الوليد بن مسلم عن نافع قرأ و ارجلکم بالرفع و هي قرائة الحسن و الاعمش سليمان.

  تفسير قرطبي، ج6، ص91

همين تعبير در کتاب المحرر الوجيز في تفسير کتاب العزير مال ابن عطيه اندلسي (وقرأ الحسن والأعمش وأرجلکم بالرفع المعنى فاغسلوها)،  ج2، ص163 که به حق کتاب تفسر خوبي است و نکاتي در اين کتاب هست که در کتاب‌هاي تفسيري اهل سنت نيست. و همچنين احکام القرآن ابن عربي، جلد دوم ص72.

و تقدير در آيه «وارجلُکم مغسولة» است. ارجلکم مبتدا و خبرش مغسوله که خذف شده است. و ثابت مي‌شود که بايد پا را بشوييم و نه اين‌که مسح کنيم.

 ابوالبقاء عکبري متوفاي 616 مي‌فرمايد:

ويقرأ بالشذوذ بالرفع علي الابتداء اي وارجلکم مغسولة.

املاء ما منّ به الرحمن، ج1، ص209

وبه رفع به صورت شاذ قرائت شده است بنابر ابتدائيت يعني وارجلکم مغسولة .

مغسول حذف شده است و مبتدا مانده است و کم له من نظير.

زمخشري متوفاي 538 هجري از مفسران توانمند اهل سنت است مي‌گويد:

و قرأ الحسن وارجلکم بالرفع بمعني ارجلکم مغسولة او ممسوحة.

يعني ايشان آمد و نظريه ابوالبقاء را توضيح داد که ايشان مي‌گويد که «وارجلکم مغسوله» يک نظريه است، يک کسي هم مي‌آيد و  مي‌گويد: «وارجلکم ممسوحه»؛ چون چيز مقدر بنا به نظريه خواننده و قاري است. شما مي‌گويد محذوف ما اين است و من مي‌گويم محذوف ما اين است. نه آن‌چه که شما مي‌گوييد وحي منزل است نه آن‌چه که من مي‌گويم وحي منزل است الا اين‌که شما دليلي و قرينه براي صحبت خبر محذوف به عنوان مغسوله ذکر کنيد يا من دليلي بياورم.

همچنين آقاي آلوسي که از مفسران بنام اهل سنت است مي‌گويد:

واما قرائة الرفع فلاتصلح للاستدلال للفريقين اذ لکل أن يقدر ما يشاء و من هنا قال الزمخشري انها علي معنا مغسولة او ممسوحة.

 روح المعاني، ج6، ص78. تفسير زمخشري (الکشاف) ج1، ص598

همچنين آقاي ابوحيان اندلسي صاحب کتاب تفسير بحر المحيط متوفاي 745 مي‌گويد:

وقرأ الحسن وارجلکم  بالرفع و هو مبتدأ محذوف الخبر اي اغسلوها الي الکعبين علي تأويل مَن يغسل أن ممسوحة الي الکعبين علي تأويل من يمسح.

تفسير بحر المحيط، ج3، ص452 

پس بنابراين قرائت به رفع پنجاه درصد نظريه شيعه و پنجاه درصد نظريه سني. يعني از قرائت رفع مي‌خواستند استفاده کنند براي تثبيت غسل، نتوانستند.

قرائت به جر :

قرائت دوم قرائت به جر است که ارجلِکم بخوانيم. قرائت به جر را از شخصيت‌هاي بزرگ و از قراء مشهور قرائت کرده‌اند :

1. ابن کثير (غير از ابن کثير دمشقي است که او متوفاي 774 هجري است) ابومعبد عبدالله مکي از قراء سبعه است که متوفاي 120 هجري است. شرح حال او را مي‌توانيد در سير اعلام النبلاء ج5، ص 318 و وفيات الاعيان ابن خلدکان، ج 3 ص41، تهذيب التهذيب ابن حجر ج 5 ص321  و النصر في قرائات العشر ج1 ص120 مي‌توانيد بخوانيد. ايشان معتقد است که قرائت صحيح قرائت به جر است.

2. ابوعمرو تميمي مازني بصري که از ائمه لغت و عرب ويکي از قراء سبعه است که ولادتش در مکه بوده است و زندگيش در بصره و متولد 154 هجري است. شرح حال او را در کتاب سير اعلام النبلاء ج 6، ص407، تهذيب التهذيب، ج12، ص197، وفيات الاعيان ج 3، ص466 مي‌توانيد بخوانيد.

3. حمزه از قراء سبعه.

4. ابوبکر شعبه بن عياش ازدي،  که  کوفي است و يکي از مشاهير قراء است و فقيه هم بوده است و زندگي اش در کوفه و متولد 193 هجري است. در سير اعلام النبلا، ج8، ص495، تهذيب التهذيب، ج12، ص37 شرح حال او را نگاه کنند.

5. عاصم بن ابي النجود بحري کوفي اسدي يکي از قراء سبعه و متوفاي 127 هجري است. ايشان هم قرائت کرده به جر.

قرائت به نصب

اما در رابه با نصب: افرادي هم هستند که قرائت به نصب کرده‌اند. از ميان قراء سبعه:

1 . نافع بن عبد الرحمن است که رياست قراء مدينه به او منتهي شده، متوفاي 169 هجري است.

2 . عبد الله بن عامر، متوفاي 118.

3 . کسائي از علماي نحو، متوفاي 189 هجري.

4 . حفص متوفاي 180 هجري که اعلم الناس به قرائت عاصم بوده است و الآن قرآن‌هاي موجود به قرائت حفص از عاصم است و عاصم شاگرد اميرالمؤمنين عليه السلام بوده است.

چهار نفر به نصب خوانده‌اند و پنج نفر به جر. از قراء چهار نفر به جر خوانده‌اند و سه نفر به نصب. يعني اکثريت با کساني است که به جر خوانده‌اند و اگر چنانچه به جر باشد، نزاعي بين شيعه و سني نيست و شبهه‌اي در مسح رجل نيست.

ابوحيان اندلسي کتاب تفسيري دارد به نام البحر المحيط، ج3، ص452. تفسير آلوسي، فتح القدير، مال شوکاني در ذيل آيه شريفه آورده‌اند. اين نظريه را مرحوم راوندي از فقهاي شيعه در کتاب فقه القرآن، ج1، ص24. در ينابع الفقهيه که آقاي مرواريد جمع کرده، در همان جلد 1، ص330 مال کتاب ابن بابويه که معروف به فقه الرضا است توضيح داده است.



آيت الله دکتر سيد محمد حسيني قزويني

آموزش رجال | مناظرات | فتنه وهابيت | آرشيو اخبار | آرشيو يادداشت | پايگاه هاي برتر | گالري تصاوير | خارج فقه مقارن | درباره ما | شبکه سلام |  ارتباط با ما