حديث « هر كه بميرد و امام زمانش را نشناسد ، همانند مردن زمان جاهليت مرده است

سؤال كننده : معصومه مشكاني

پاسخ :

اين روايت از رواياتي متواتر و مشهور بين اهل سنت و شيعه كه در بسياري از كتاب‌ها يافت مي‌شود و از پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم است .

از كتاب‌هاي شيعه :

مرحوم شيخ صدوق رحمت الله عليه در كتاب شريف كمال الدين و تمام النعمة ، مي‌نويسد :

سئل أبو محمد الحسن بن علي عليهما السلام وأنا عنده عن الخبر الذي روي عن آبائه عليهم السلام : " أن الأرض لا تخلو من حجة لله على خلقه إلي يوم القيامة وأن من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية " فقال عليه السلام : إن هذا حق كما أن النهار حق ، فقيل له : يا ابن رسول الله فمن الحجة والامام بعدك ؟ فقال ابني محمد ، هو الامام والحجة بعدي ، من مات ولم يعرفه مات ميتة جاهلية .

از امام حسن عسكري عليه السلام سؤال شد (در حالي كه من آن جا بودم ) در بارۀ اين روايت كه از پدرانش نقل شده بود : « زمين هيچ‌گاه از حجت خدا بر خلق ، تا روز قيامت خالي نخواهد بود و اگر كسي بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است » امام حسن عسكري عليه السلام فرمود : اين سخن حقي است ؛ همان طور كه روز حق است . از ايشان سؤال شد : اي فرزند رسول خدا ! امام و حجت بعد از شما كيست ؟ فرمود : فرزندم محمد ، او امام و حجت بعد از من است . هر كس بميرد و او را نشناسد ، به مرگ جاهليت مرده است .

كمال الدين وتمام النعمة - الشيخ الصدوق - ص 409 – 410 و كفاية الأثر - الخزاز القمي - ص 296 و وسائل الشيعة (آل البيت) - الحر العاملي - ج 16 - ص 246 و مستدرك الوسائل - الميرزا النوري - ج 18 - ص 187 و ... .

و همچنين ابن حمزه طوسي رضوان الله تعالي عليه در كتاب الثاقب في المناقب ، ص 495 اين روايت را نقل مي‌كند :

عن محمد بن العلاء الجرجاني ، قال : حججت فرأيت علي بن موسى الرضا عليه السلام يطوف بالبيت ، فقلت له : جعلت فداك ، هذا الحديث قد روي عن النبي صلى الله عليه وآله : " من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية " . قال : فقال : " نعم ، حدثني أبي ، عن جدي ، عن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه وآله : " من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية " . قال : فقلت له : جعلت فداك ، ومن مات ميتة جاهلية . قال : " مشرك " .

محمد بن علاء جرجاني گفت : در زمان حج امام رضا عليه السلام را در حال طواف ديدم ، به ايشان گفتم : فدايت شوم ، اين روايت از پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم « هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است » نقل شده است ؟ امام فرمود : بلي ، پدرم ، از جدم ، از حسين بن علي ، از علي بن أبي طالب عليهم السلام نقل فرمودند كه رسول گرامي اسلام فرمود : « هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است » . محمد بن علاء گفت كه از امام سؤال كردم : فدايت شوم ، مراد از مرگ جاهلي چيست ؟ فرمود : يعني مشرك مرده است .

از كتاب‌هاي اهل سنت :

مَنْ مات وليس في عنقه بيعة مات ميتة جاهلية .

هر كس بميرد و بر گردن او بيعت با امامي نباشد ، به مرگ جاهلي مرده است .

صحيح مسلم ، مسلم النيسابوري ، ج3 ، ص1478و السنن الكبرى ، البيهقي ، ج8 ، ص156 و مجمع الزوائد ، ج5 ،‌ ص218 و مشكاة المصابيح ، ج2 ، ص1088و سلسلة الأحاديث الصحيحة ، ج2 ، ص715 .

مَنْ مات بغير إمام مات ميتة جاهلية.

هر كس بدون امام بميرد ، به مرگ جاهلي مرده است .

مسند احمد ، احمد بن حنبل ، ج4 ، ص96 و مجمع الزوائد ،‌ الهيثمي ، ج5 ،‌ ص218 و مسند الطيالسي ، الطيالسي ، ص295 و الإحسان بترتيب صحيح ابن حبان ج7 ، ص49 و حلية الأولياء ، ج 3 ،‌ ص22 .

مَنْ مات وليستْ عليه طاعة مات ميتة جاهلية .

هر كس بميرد و اطاعت از امامي بر گردن او واجب نباشد ، به مرگ جاهلي مرده است .

مجمع الزوائد، الهيثمي ، ج5 ، ص224 و كتاب السنة ، ج2 ،‌ ص489 .

الباني بعد از نقل حديث مي‌گويد :

إسناده حسن، ورجاله ثقات .

مَنْ مات وليس عليه إمام جماعة فإن موتته موتة جاهلية .

هر كس بميرد و امام جماعتي نداشته باشد ، مرگ او مرگ جاهلي است .

المستدرك على الصحيحين ، ج1 ، ص150

حاكم نيشابوري بعد از نقل حديث مي‌گويد : هذا حديث صحيح على شرط الشيخين. و ذهبي نيز آن را تأييد كرده است ، ج1 ، ص204 .

من مات ليس عليه إمام فميتته جاهلية .

هر كس بميرد و امام نداشته باشد ، به مرگ جاهلي مرده است .

المعجم الكبير ، الطبراني ، ج 10 ،‌ ص298و المعجم الأوسط ،‌ ج2 ، ص317 و ج4 ، ص232 و مسند أبي يعلى، ج6 ، ص251 و كتاب السنة ، ابن أبي عاصم ، ج2 ،‌ص489 و مجمع الزوائد ، الهيثمي ، ج5 ، ص224-225.

اهل سنت از طرفي اين روايات را نقل و صحت آن را تأييد كرده‌اند و از طرف ديگر عملاً هيچ امامي ندارند كه همگي بالإتفاق از او تبعيت كنند . و اين پارادوكسي است كه از حل آن عاجز مانده‌اند .

اگر هيچ روايت ديگري براي بطلان مذهب اهل سنت وجود نداشته باشد ، همين يك روايت كفايت مي‌كند .

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)

قبل از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز پيامبران الهي وجود داشته است كه به دليل عقلي و نقلي قابل اثبات است.
دليل عقلي: اگر باب چنين فيضي بر روي بشر بسته شود، آفرينش انسان لغو و بي‌ثمر خواهد بود و به ديگر سخن، آفرينش در صورتي حكميانه و شايستة مقام ربوبي خواهد بود كه هدفي داشته باشد و آن هدف كمال علمي، عملي و اجتماعي انسان‌ها است كه در سايه اعزام پيامبران تأمين مي‌گردد، پس بايد خداوند متعال براي تأمين اين هدف، پيامبران را مبعوث كند
دليل نقلي: از نظر آيات قرآني نيز مي‌توان گفت كه فيض نبوت يك فيض عمومي و جهاني بوده و در هركجا كه «امت» و جمعيتي در كار بوده است اين را مي‌توان از آيات استفاده كرد زيرا آيات قران به روشني وجود امت‌ها و اقوام را با هادي، نذير و رسول مرتبط و همراه دانسته و مي‌رساند كه در هركجا انسان‌هايي كه به صورت «قوم» و يا به عنوان «امت» زندگي مي‌كردند از فيض نبوت بي‌بهره نبودند.

پس در تمام زمانها نياز به پيامبر ضروري است همچنان كه پيامبران الهي از زمان حضرت آدم ـ عليه السّلام ـ تا پيامبر خاتم ـ صلي الله عليه و آله ـ پيوسته وجود داشته است، ذكر اين نكته نيز حائز اهميت است كه هر پيامبري براي خودش وصي نيز داشته تا بعد از او (تا پيامبر بعدي) مبلغ آيين وي و حجت براي مردم باشد. بر اساس احاديث و روايات، از زمان غيبت حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ تا پيامبر خاتم بيش از پانصد سال فاصله بوده و در اين مدت نيز زمين خالي از حجت نبوده است.
بعد از عروج و غيبت حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـحواريون كه دوازده نفر از شاگردان خاص حضرت بودند آيين وي را در جهان نشر دادند و همه حجت خدا بودند
پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز مي‌فرمايد: «هنگامي كه خداوند مي‌خواست عيسي را بالا ببرد به او وحي كرد كه حكمت و نور خدا را به شمعون تعليم دهد و او را جانشين خويش قرار دهد...»مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج14، ص345
البته انبياء ديگري نيز بعد از حواريون و قبل از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ به عنوان حجت و مبلغ شريعت آسماني وجود داشته‌اند كه برخي آنها ذكر مي‌شود:
1. اصحاب الاخدود. 2. جرجيس.3. خالدبن سنان العبس كه پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ در مورد وي فرموده: فقال ذلك النبي اضاعه قومه اين نبي و فرستاده خداوند است كه قومش او را ضايع كرد. و همچنين ديگراني كه نامشان به دست ما نرسيده است. در اين مورد به بحار الانوار ج14ص439، ‌ح2، ص44، ‌ح5. ص445، ح1. ص448، ح1، ص450، ‌ح2 و 3..مراجعه كنيد
بنابراين زمين هميشه داراي حجت است يا ظاهر و يا پنهان ، يا نبي و يا وصي و قبل از پيامبر اسلام نيز نزديك به 124 هزار پيامبر وجود داشته كه به ادله عقليه و نقليه ثابت شد. علاوه بر اينها از حيث فلسفي و عرفاني نيز ما محتاج واسطه فيض و هدايت هستيم.
موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

روايتي که عين لفظ امام زمانه را آن داشته باشد در کتاب شرح المقاصد تفتازاني نقل شده است.و قوله (صلى اللّه عليه و سلّم): «من مات و لم يعرف إمام‏ زمانه‏ مات ميتة جاهلية» .شرح المقاصد ، سعد الدين تفتازانى‏، ج‏5 239 المبحث الأول نصب الامام ..... ص : 235
موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

دوست گرامي؛ نظر اهل سنت همچنانكه در متن آمده است بعلت وجود اين روايت در صحيح مسلم نزد آنها مقبول است و در ديگر صحاح سته هم آمده است و هيثمي و حاكم نيشابوري هم آن را تصحيح كرده اند كه در متن، منبع آن ذكر شد. اما در كتب شيعه در كتاب اصول كافي بابي در اين مورد وجود دارد و ذيل اين باب چند روايت صحيح السند وجود دارد.

گروه پاسخ به شبهات

اينکه مي گويند منظور از امام زمان، در اين حديث، همان قرآن است. در پاسخ اين حرف مي گوييم: قرآن براي تمام زمانها و عصرهاست و گذشت زمان، تغييري در آن پديد نمي آورد تا هر قرآني، امام زمان مردم زمان خود باشد. بعلاوه اينکه اگر در اين نظر، منظور از معرفت، شناختن کلمات و آيات قرآن باشد، در هر عصري، افراد زيادي از مسلمانان هستند که سواد خواندن و نوشتن ندارند، حال بايد بگوييم آنان که نمي توانند، بخوانند و بنويسند در هنگام مرگ به مرگ جاهليت مي ميرند؟!و اين حرفي است که عقل آن را قبول نمي کند

همچنين اگر «کتاب» به تنهايي هدايتگر و امام بود، خداوند انبيا (ع) را ارسال نمي‌نمود و اصلاً ضرورتي به وجود آنها باقي نمي‌ماند. کتاب را مي‌توان به هر شخص ديگري نيز داد و اساساً مي‌توان به هر شخصي يک جلد کتاب داد. چنان چه امروزه مسلمان يا کافر مي‌توانند قرآن را بردارند و بخوانند. اما فرمود: من فقط «رسول» را نفرستادم، بلکه به همراه او «کتاب» و نيز «ميزان» را نازل نمودم. و جدا کردن «رسول»، «کتاب» و «ميزان» در آيه بيانگر است که هر کدام با ديگري متفاوت است:
«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...» ما پيامبران خود را با معجزات فرستاديم و با ايشان كتاب و ميزان را فرود آورديم تا مردم براستى و داد برخيزند.(الحديد، 25)

واگر مراد از روايت من مات قرآن باشد ديگر نيازي نبود که پيامبر صلي الله عليه و آله بفرمايد اني تارک فيکم الثقلين کتاب الله و عترتي؟! پس ذکر عترت در کنار قرآن دليل بر اين است فقط قرآن کافي نيست
موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

اين برداشت برخلاف آن چيزي است که علماي اهل سنت از حديث برداشت کرده اند ؛ در منابع اهل سنت روايت من مات چنين تعريف شده است :سئل عن حديث النبي صلى الله عليه وسلم من مات وليس له إمام مات ميتة جاهلية أخرجه أحمد في سنده ما معناه
قال أبو عبدالله تدري ما الإمام الإمام الذي يجمع المسلمون عليه كلهم يقول هذا إمام فهذا معناه إسناد هذا التفسير للحديث صحيح .
از حديث پيامبر (ص) که فرمودند من مات سوال شد که احمد بن حنبل گفت: مي دانيد امام کيست امام کسي است که مسلمانان را جمع کند اين امام است و اين تفسير حديث است .السنة للخلال ج 1 ص 81

همچنانکه ابن حجر نيز گفته است مراد بايد امامي باشد همه را از تفرقه حفظ کند وي گويد: وفي الحديث انه متى لم يكن للناس امام فافترق الناس احزابا فلا يتبع أحدا في لفرقة فتح الباري ج 13 ص 37
اگر قرار باشد مراد از امام ، امام جماعت باشد آيا اين منجر به تفرقه در امت نمي شود؛ زيرا هر محله بگويد امام من امام جماعت مسجدمان است آيا اين منجر نمي شود که مردم به هزاران فرقه و گروه تقسيم بشوند؟!

ابن تيميه نيز براي عدم جواز خروج به حاکم به اين روايت امام جماعت نيز تمسک کرده است : من خرج من الجماعة قيد شبر فقد خلع ربقة الإسلام من عنقه حتى يراجعه ومن مات وليس عليه إمام جماعة فإن ميتته ميتة جاهلية . منهاج السنة النبوية ج 8 ص 351

پس مراد روايت اين است که اگر مردم بر امامي که به آن اجماع شده است، جمع نشوند و يا دور آن امام جمع نشوند، به مرگ جاهليت مرده است همچنانکه در رويات ديگر چنين آمده است: من رَأَى من أَمِيرِهِ شيئا يكرهه فَلْيَصْبِرْ فإنه ليس أَحَدٌ يُفَارِقُ الْجَمَاعَةَ شِبْرًا فَيَمُوتُ إلا مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً
هركس از اميرش و از خليفه‌اش يا از حاكم، چيزهاي بد و ناگواري و خلاف شرعي ببيند، وظيفه دارد صبر كند و حق قيام ندارد؛ پس هر كس از جماعت و از توده مردم جدا شود و عليه حاكم قيام كند و بميرد، مرگش مرگ جاهلي است.
صحيح البخاري ج 6 ص 2612

همچنين در کتاب صحيح مسلم آمده است که اگر بر دو خليفه اي بيعت شد يکي بايد کشته شود: إذا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الْآخَرَ مِنْهُمَا .صحيح مسلم ج 3 ص 1480
طبق اين روايت آيا مي شود گفت مراد از امام امام جماعت نماز مراد است؟! اگر گفته شود مراد امام جماعت است پس بايد بقيه امام جماعتها بايد کشته شود آيا اين را مي پذيرند ؟!
موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

بيشتر اين مطالب بر گرفته از نرم افزار جامع الکبير و مکتبه اهل البيت است که بيشتر چاپهايشان، چاپ دار الکتب العلميه و يا دار إحياء التراث العربي بيروت است

گروه پاسخ به شبهات

در مقاله رواياتي ذکر شد که مراد امام مهدي عليه السلام است

گروه پاسخ به شبهات

در پاسخ اينها که مي گويند روايت «من مات» مراد قرآن است مي گوييم: اولا: قرآن براي تمام زمانها و عصرهاست و گذشت زمان، تغييري در آن پديد نمي آورد تا هر قرآني، امام زمان مردم زمان خود باشد. بعلاوه اينکه اگر در اين نظر، منظور از معرفت، شناختن کلمات و آيات قرآن باشد، در هر عصري، افراد زيادي از مسلمانان هستند که سواد خواندن و نوشتن ندارند، حال بايد بگوييم آنان که نمي توانند، بخوانند و بنويسند در هنگام مرگ به مرگ جاهليت مي ميرند؟!و اين حرفي است که عقل آن را قبول نمي کند
ثانيا: اگر «کتاب» به تنهايي هدايتگر و امام بود، خداوند انبيا (ع) را ارسال نمي‌نمود و اصلاً ضرورتي به وجود آنها باقي نمي‌ماند. کتاب را مي‌توان به هر شخص ديگري نيز داد و اساساً مي‌توان به هر شخصي يک جلد کتاب داد. چنان چه امروزه مسلمان يا کافر مي‌توانند قرآن را بردارند و بخوانند. اما فرمود: من فقط «رسول» را نفرستادم، بلکه به همراه او «کتاب» و نيز «ميزان» را نازل نمودم. و جدا کردن «رسول»، «کتاب» و «ميزان» در آيه بيانگر است که هر کدام با ديگري متفاوت است«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...» ما پيامبران خود را با معجزات فرستاديم و با ايشان كتاب و ميزان را فرود آورديم تا مردم براستى و داد برخيزند.(الحديد، 25)
ثالثا: واگر مراد از روايت من مات قرآن باشد ديگر نيازي نبود که پيامبر صلي الله عليه و آله بفرمايد اني تارک فيکم الثقلين کتاب الله و عترتي؟! پس ذکر عترت در کنار قرآن دليل بر اين است فقط قرآن کافي نيست

رابعا: اين برداشت برخلاف آن چيزي است که علماي اهل سنت از حديث برداشت کرده اند ؛ در منابع اهل سنت روايت من مات چنين تعريف شده است :سئل عن حديث النبي صلى الله عليه وسلم من مات وليس له إمام مات ميتة جاهلية أخرجه أحمد في سنده ما معناه قال أبو عبدالله تدري ما الإمام الإمام الذي يجمع المسلمون عليه كلهم يقول هذا إمام فهذا معناه إسناد هذا التفسير للحديث صحيح .
از حديث پيامبر (ص) که فرمودند من مات سوال شد که احمد بن حنبل گفت: مي دانيد امام کيست امام کسي است که مسلمانان را جمع کند اين امام است و اين تفسير حديث است .السنة للخلال ج 1 ص 81
همچنانکه ابن حجر نيز گفته است مراد بايد امامي باشد همه را از تفرقه حفظ کند وي گويد: وفي الحديث انه متى لم يكن للناس امام فافترق الناس احزابا فلا يتبع أحدا في لفرقة. فتح الباري ج 13 ص 37

آيا قرآن مي تواند راه بيفتند و مردم را از تفرقه نجات داده و آنها را يکجا جمع کنيد!!1
موفق باشيد
گروه پاسخ به شبهات


	* ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ *
	ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ (ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½) ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½
	ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ \| ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ \| ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ \| ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ \| ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ \| ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ \| ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ \| ï؟½ï؟½ï؟½ï؟½ ï؟½ï؟½	ï؟½ï؟½ï؟½شگï؟½ï؟½

تاريخ: 12 دي 1393	تعداد بازديد: 9957
حديث « هر كه بميرد و امام زمانش را نشناسد ، همانند مردن زمان جاهليت مرده است » از كيست ؟
گروه مهدويت
سؤال كننده : معصومه مشكاني پاسخ : اين روايت از رواياتي متواتر و مشهور بين اهل سنت و شيعه كه در بسياري از كتاب‌ها يافت مي‌شود و از پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم است . از كتاب‌هاي شيعه : مرحوم شيخ صدوق رحمت الله عليه در كتاب شريف كمال الدين و تمام النعمة ، مي‌نويسد : سئل أبو محمد الحسن بن علي عليهما السلام وأنا عنده عن الخبر الذي روي عن آبائه عليهم السلام : " أن الأرض لا تخلو من حجة لله على خلقه إلي يوم القيامة وأن من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية " فقال عليه السلام : إن هذا حق كما أن النهار حق ، فقيل له : يا ابن رسول الله فمن الحجة والامام بعدك ؟ فقال ابني محمد ، هو الامام والحجة بعدي ، من مات ولم يعرفه مات ميتة جاهلية . از امام حسن عسكري عليه السلام سؤال شد (در حالي كه من آن جا بودم ) در بارۀ اين روايت كه از پدرانش نقل شده بود : « زمين هيچ‌گاه از حجت خدا بر خلق ، تا روز قيامت خالي نخواهد بود و اگر كسي بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است » امام حسن عسكري عليه السلام فرمود : اين سخن حقي است ؛ همان طور كه روز حق است . از ايشان سؤال شد : اي فرزند رسول خدا ! امام و حجت بعد از شما كيست ؟ فرمود : فرزندم محمد ، او امام و حجت بعد از من است . هر كس بميرد و او را نشناسد ، به مرگ جاهليت مرده است . كمال الدين وتمام النعمة - الشيخ الصدوق - ص 409 – 410 و كفاية الأثر - الخزاز القمي - ص 296 و وسائل الشيعة (آل البيت) - الحر العاملي - ج 16 - ص 246 و مستدرك الوسائل - الميرزا النوري - ج 18 - ص 187 و ... . و همچنين ابن حمزه طوسي رضوان الله تعالي عليه در كتاب الثاقب في المناقب ، ص 495 اين روايت را نقل مي‌كند : عن محمد بن العلاء الجرجاني ، قال : حججت فرأيت علي بن موسى الرضا عليه السلام يطوف بالبيت ، فقلت له : جعلت فداك ، هذا الحديث قد روي عن النبي صلى الله عليه وآله : " من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية " . قال : فقال : " نعم ، حدثني أبي ، عن جدي ، عن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه وآله : " من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية " . قال : فقلت له : جعلت فداك ، ومن مات ميتة جاهلية . قال : " مشرك " . محمد بن علاء جرجاني گفت : در زمان حج امام رضا عليه السلام را در حال طواف ديدم ، به ايشان گفتم : فدايت شوم ، اين روايت از پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم « هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است » نقل شده است ؟ امام فرمود : بلي ، پدرم ، از جدم ، از حسين بن علي ، از علي بن أبي طالب عليهم السلام نقل فرمودند كه رسول گرامي اسلام فرمود : « هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است » . محمد بن علاء گفت كه از امام سؤال كردم : فدايت شوم ، مراد از مرگ جاهلي چيست ؟ فرمود : يعني مشرك مرده است . از كتاب‌هاي اهل سنت : مَنْ مات وليس في عنقه بيعة مات ميتة جاهلية . هر كس بميرد و بر گردن او بيعت با امامي نباشد ، به مرگ جاهلي مرده است . صحيح مسلم ، مسلم النيسابوري ، ج3 ، ص1478و السنن الكبرى ، البيهقي ، ج8 ، ص156 و مجمع الزوائد ، ج5 ،‌ ص218 و مشكاة المصابيح ، ج2 ، ص1088و سلسلة الأحاديث الصحيحة ، ج2 ، ص715 . مَنْ مات بغير إمام مات ميتة جاهلية. هر كس بدون امام بميرد ، به مرگ جاهلي مرده است . مسند احمد ، احمد بن حنبل ، ج4 ، ص96 و مجمع الزوائد ،‌ الهيثمي ، ج5 ،‌ ص218 و مسند الطيالسي ، الطيالسي ، ص295 و الإحسان بترتيب صحيح ابن حبان ج7 ، ص49 و حلية الأولياء ، ج 3 ،‌ ص22 . مَنْ مات وليستْ عليه طاعة مات ميتة جاهلية . هر كس بميرد و اطاعت از امامي بر گردن او واجب نباشد ، به مرگ جاهلي مرده است . مجمع الزوائد، الهيثمي ، ج5 ، ص224 و كتاب السنة ، ج2 ،‌ ص489 . الباني بعد از نقل حديث مي‌گويد : إسناده حسن، ورجاله ثقات . مَنْ مات وليس عليه إمام جماعة فإن موتته موتة جاهلية . هر كس بميرد و امام جماعتي نداشته باشد ، مرگ او مرگ جاهلي است . المستدرك على الصحيحين ، ج1 ، ص150 حاكم نيشابوري بعد از نقل حديث مي‌گويد : هذا حديث صحيح على شرط الشيخين. و ذهبي نيز آن را تأييد كرده است ، ج1 ، ص204 . من مات ليس عليه إمام فميتته جاهلية . هر كس بميرد و امام نداشته باشد ، به مرگ جاهلي مرده است . المعجم الكبير ، الطبراني ، ج 10 ،‌ ص298و المعجم الأوسط ،‌ ج2 ، ص317 و ج4 ، ص232 و مسند أبي يعلى، ج6 ، ص251 و كتاب السنة ، ابن أبي عاصم ، ج2 ،‌ص489 و مجمع الزوائد ، الهيثمي ، ج5 ، ص224-225. اهل سنت از طرفي اين روايات را نقل و صحت آن را تأييد كرده‌اند و از طرف ديگر عملاً هيچ امامي ندارند كه همگي بالإتفاق از او تبعيت كنند . و اين پارادوكسي است كه از حل آن عاجز مانده‌اند . اگر هيچ روايت ديگري براي بطلان مذهب اهل سنت وجود نداشته باشد ، همين يك روايت كفايت مي‌كند . موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)

1	نام و نام خانوادگي: حسين - تاريخ: 01 مهر 91 - 00:11:14 اينها که امامي ندارند که بشناسند اگرهم داشته باشند حاکمان ظلم وجورندپس گوارايشان باد مرگ جاهلي يعني شرک
2	نام و نام خانوادگي: رحمتي - تاريخ: 19 مهر 91 - 21:17:22 باسلام. اينکه به حسب نقل فرموده ايد « زمين هيچ‌گاه از حجت خدا بر خلق،تا روز قيامت خالي نخواهدبودواگر كسي بميرد وامام زمانش را نشناسدبه مرگ جاهليت مرده است »بفرمائيدتکليف امّت ومردم،درفاصله زمانه بيش از500سال بين حضرت عيسي ابن مريم وحضرت محمدرسول اکرم(ص) چه مي شودکه هيچکس رسماًبعنوان پيامبروحجت خداوامام زمان،درميان مردم ايشان راارشادنمي کرد؟باتشکر جواب نظر: با سلام دوست گرامي قبل از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز پيامبران الهي وجود داشته است كه به دليل عقلي و نقلي قابل اثبات است. دليل عقلي: اگر باب چنين فيضي بر روي بشر بسته شود، آفرينش انسان لغو و بي‌ثمر خواهد بود و به ديگر سخن، آفرينش در صورتي حكميانه و شايستة مقام ربوبي خواهد بود كه هدفي داشته باشد و آن هدف كمال علمي، عملي و اجتماعي انسان‌ها است كه در سايه اعزام پيامبران تأمين مي‌گردد، پس بايد خداوند متعال براي تأمين اين هدف، پيامبران را مبعوث كند دليل نقلي: از نظر آيات قرآني نيز مي‌توان گفت كه فيض نبوت يك فيض عمومي و جهاني بوده و در هركجا كه «امت» و جمعيتي در كار بوده است اين را مي‌توان از آيات استفاده كرد زيرا آيات قران به روشني وجود امت‌ها و اقوام را با هادي، نذير و رسول مرتبط و همراه دانسته و مي‌رساند كه در هركجا انسان‌هايي كه به صورت «قوم» و يا به عنوان «امت» زندگي مي‌كردند از فيض نبوت بي‌بهره نبودند. پس در تمام زمانها نياز به پيامبر ضروري است همچنان كه پيامبران الهي از زمان حضرت آدم ـ عليه السّلام ـ تا پيامبر خاتم ـ صلي الله عليه و آله ـ پيوسته وجود داشته است، ذكر اين نكته نيز حائز اهميت است كه هر پيامبري براي خودش وصي نيز داشته تا بعد از او (تا پيامبر بعدي) مبلغ آيين وي و حجت براي مردم باشد. بر اساس احاديث و روايات، از زمان غيبت حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ تا پيامبر خاتم بيش از پانصد سال فاصله بوده و در اين مدت نيز زمين خالي از حجت نبوده است. بعد از عروج و غيبت حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـحواريون كه دوازده نفر از شاگردان خاص حضرت بودند آيين وي را در جهان نشر دادند و همه حجت خدا بودند پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز مي‌فرمايد: «هنگامي كه خداوند مي‌خواست عيسي را بالا ببرد به او وحي كرد كه حكمت و نور خدا را به شمعون تعليم دهد و او را جانشين خويش قرار دهد...»مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج14، ص345 البته انبياء ديگري نيز بعد از حواريون و قبل از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ به عنوان حجت و مبلغ شريعت آسماني وجود داشته‌اند كه برخي آنها ذكر مي‌شود: 1. اصحاب الاخدود. 2. جرجيس.3. خالدبن سنان العبس كه پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ در مورد وي فرموده: فقال ذلك النبي اضاعه قومه اين نبي و فرستاده خداوند است كه قومش او را ضايع كرد. و همچنين ديگراني كه نامشان به دست ما نرسيده است. در اين مورد به بحار الانوار ج14ص439، ‌ح2، ص44، ‌ح5. ص445، ح1. ص448، ح1، ص450، ‌ح2 و 3..مراجعه كنيد بنابراين زمين هميشه داراي حجت است يا ظاهر و يا پنهان ، يا نبي و يا وصي و قبل از پيامبر اسلام نيز نزديك به 124 هزار پيامبر وجود داشته كه به ادله عقليه و نقليه ثابت شد. علاوه بر اينها از حيث فلسفي و عرفاني نيز ما محتاج واسطه فيض و هدايت هستيم. موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات
3	نام و نام خانوادگي: يکي - تاريخ: 13 آذر 92 - 21:50:01 سلام عليکم آيا اين حديث در کتب اهل سنت با لفظ امام زمانه وجود دارد؟ با تشکر جواب نظر: با سلام دوست گرامي روايتي که عين لفظ امام زمانه را آن داشته باشد در کتاب شرح المقاصد تفتازاني نقل شده است.و قوله (صلى اللّه عليه و سلّم): «من مات و لم يعرف إمام‏ زمانه‏ مات ميتة جاهلية» .شرح المقاصد ، سعد الدين تفتازانى‏، ج‏5 239 المبحث الأول نصب الامام ..... ص : 235 موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات
4	نام و نام خانوادگي: عليرضا سليماني - تاريخ: 26 بهمن 92 - 16:24:40 سلام لطفا اين روايات را هم از ديدگاه اهل سنت و هم از نظر شيعه تصحيح سندي بفرماييد . جواب نظر: باسلام دوست گرامي؛ نظر اهل سنت همچنانكه در متن آمده است بعلت وجود اين روايت در صحيح مسلم نزد آنها مقبول است و در ديگر صحاح سته هم آمده است و هيثمي و حاكم نيشابوري هم آن را تصحيح كرده اند كه در متن، منبع آن ذكر شد. اما در كتب شيعه در كتاب اصول كافي بابي در اين مورد وجود دارد و ذيل اين باب چند روايت صحيح السند وجود دارد. موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات (1)
5	نام و نام خانوادگي: اکبر جوربندي - تاريخ: 04 اسفند 92 - 10:58:21 شيعه و سنى رواياتي را به اين مضمون نقل كرده‏ اند كه هر كس وظيفه دارد تا امام زمان خود را بشناسد. «هر كس‏ بميرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهليّت از دنيا رفته است.» اما شبهه اي که وهابيون در مورد اين موضوع مطرح مي کنند اين است که مي گويند: منظور از امام هر کس قرآن است که در تمام دوران ها وجود دارد.لطفا به اين شبهه پاسخ دقيق دهيد. جواب نظر: با سلام دوست گرامي اينکه مي گويند منظور از امام زمان، در اين حديث، همان قرآن است. در پاسخ اين حرف مي گوييم: قرآن براي تمام زمانها و عصرهاست و گذشت زمان، تغييري در آن پديد نمي آورد تا هر قرآني، امام زمان مردم زمان خود باشد. بعلاوه اينکه اگر در اين نظر، منظور از معرفت، شناختن کلمات و آيات قرآن باشد، در هر عصري، افراد زيادي از مسلمانان هستند که سواد خواندن و نوشتن ندارند، حال بايد بگوييم آنان که نمي توانند، بخوانند و بنويسند در هنگام مرگ به مرگ جاهليت مي ميرند؟!و اين حرفي است که عقل آن را قبول نمي کند همچنين اگر «کتاب» به تنهايي هدايتگر و امام بود، خداوند انبيا (ع) را ارسال نمي‌نمود و اصلاً ضرورتي به وجود آنها باقي نمي‌ماند. کتاب را مي‌توان به هر شخص ديگري نيز داد و اساساً مي‌توان به هر شخصي يک جلد کتاب داد. چنان چه امروزه مسلمان يا کافر مي‌توانند قرآن را بردارند و بخوانند. اما فرمود: من فقط «رسول» را نفرستادم، بلکه به همراه او «کتاب» و نيز «ميزان» را نازل نمودم. و جدا کردن «رسول»، «کتاب» و «ميزان» در آيه بيانگر است که هر کدام با ديگري متفاوت است: «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...» ما پيامبران خود را با معجزات فرستاديم و با ايشان كتاب و ميزان را فرود آورديم تا مردم براستى و داد برخيزند.(الحديد، 25) واگر مراد از روايت من مات قرآن باشد ديگر نيازي نبود که پيامبر صلي الله عليه و آله بفرمايد اني تارک فيکم الثقلين کتاب الله و عترتي؟! پس ذکر عترت در کنار قرآن دليل بر اين است فقط قرآن کافي نيست موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات
6	نام و نام خانوادگي: پهلوان - تاريخ: 29 فروردين 93 - 01:02:06 سلام ببخشيد در متن اين احاديث در مستدرک عبارت امام جماعت آورده شده، اگر اين گونه باشد که اهل تسنن خواهند گفت امام‌جماعت مسجد ما امام مقصود است و تمام؟؟ حال چه بگوييم؟ جواب نظر: با سلام دوست گرامي اين برداشت برخلاف آن چيزي است که علماي اهل سنت از حديث برداشت کرده اند ؛ در منابع اهل سنت روايت من مات چنين تعريف شده است :سئل عن حديث النبي صلى الله عليه وسلم من مات وليس له إمام مات ميتة جاهلية أخرجه أحمد في سنده ما معناه قال أبو عبدالله تدري ما الإمام الإمام الذي يجمع المسلمون عليه كلهم يقول هذا إمام فهذا معناه إسناد هذا التفسير للحديث صحيح . از حديث پيامبر (ص) که فرمودند من مات سوال شد که احمد بن حنبل گفت: مي دانيد امام کيست امام کسي است که مسلمانان را جمع کند اين امام است و اين تفسير حديث است .السنة للخلال ج 1 ص 81 همچنانکه ابن حجر نيز گفته است مراد بايد امامي باشد همه را از تفرقه حفظ کند وي گويد: وفي الحديث انه متى لم يكن للناس امام فافترق الناس احزابا فلا يتبع أحدا في لفرقة فتح الباري ج 13 ص 37 اگر قرار باشد مراد از امام ، امام جماعت باشد آيا اين منجر به تفرقه در امت نمي شود؛ زيرا هر محله بگويد امام من امام جماعت مسجدمان است آيا اين منجر نمي شود که مردم به هزاران فرقه و گروه تقسيم بشوند؟! ابن تيميه نيز براي عدم جواز خروج به حاکم به اين روايت امام جماعت نيز تمسک کرده است : من خرج من الجماعة قيد شبر فقد خلع ربقة الإسلام من عنقه حتى يراجعه ومن مات وليس عليه إمام جماعة فإن ميتته ميتة جاهلية . منهاج السنة النبوية ج 8 ص 351 پس مراد روايت اين است که اگر مردم بر امامي که به آن اجماع شده است، جمع نشوند و يا دور آن امام جمع نشوند، به مرگ جاهليت مرده است همچنانکه در رويات ديگر چنين آمده است: من رَأَى من أَمِيرِهِ شيئا يكرهه فَلْيَصْبِرْ فإنه ليس أَحَدٌ يُفَارِقُ الْجَمَاعَةَ شِبْرًا فَيَمُوتُ إلا مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً هركس از اميرش و از خليفه‌اش يا از حاكم، چيزهاي بد و ناگواري و خلاف شرعي ببيند، وظيفه دارد صبر كند و حق قيام ندارد؛ پس هر كس از جماعت و از توده مردم جدا شود و عليه حاكم قيام كند و بميرد، مرگش مرگ جاهلي است. صحيح البخاري ج 6 ص 2612 همچنين در کتاب صحيح مسلم آمده است که اگر بر دو خليفه اي بيعت شد يکي بايد کشته شود: إذا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الْآخَرَ مِنْهُمَا .صحيح مسلم ج 3 ص 1480 طبق اين روايت آيا مي شود گفت مراد از امام امام جماعت نماز مراد است؟! اگر گفته شود مراد امام جماعت است پس بايد بقيه امام جماعتها بايد کشته شود آيا اين را مي پذيرند ؟! موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات
7	نام و نام خانوادگي: پهلوان - تاريخ: 29 فروردين 93 - 01:04:13 سوال ديگر اين که اين سندها مربوط به کدام چاپ از کتب اهل سنت است؟ اين امکان وجود ندارد که ساير اطلاعات کتاب نيز آورده شود؟ چون شايد برادري اين احاديث را در کتابي که دارد نيابد! جواب نظر: با سلام دوست گرامي بيشتر اين مطالب بر گرفته از نرم افزار جامع الکبير و مکتبه اهل البيت است که بيشتر چاپهايشان، چاپ دار الکتب العلميه و يا دار إحياء التراث العربي بيروت است موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات
8	نام و نام خانوادگي: علي ايماني - تاريخ: 18 دي 93 - 15:53:35 سلام و خسته نباشيد در جوتب به دوست عزيز کامنت شماره 1 بايد عرض کنم که حضرت عيسي ع بعد از خود به طور پيوسته جانشيناني داشته و حتي اسامي اين جانشين ها هم موجود هست. در باره خالي نبودن زمين از حجت قائم به امر خداوند به کلام ابن حجر عسقلاني توجه کنيد: وفي صلاة عيسى خلف رجل من هذه الأمة مع کونه في آخر الزمان وقرب قيام الساعة دلالة للصحيح من الأقوال أن الأرض لا تخلو عن قائم لله بحجة فتح الباري شرح صحيح بخاري ج8 ص92 و 93 لينک از اسلام وب(کتابخانه مذهبي معروف عربستان سعودي) : http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=52&ID=6278 ابن حجر عسقلاني در فتح الباري شرح صحيح بخاري مي گويد «اين که عيسى عليه السلام در آخر الزمان و نزديک قيامت به مردى از اين امت اقتدا مى کند و پشت سر امام زمان(عج) نماز مى خواند، دليل بر نظريه صحيح در ميان دانشمندان اسلامى است که زمين هرگز از وجود حجت که با دلائل و براهين آشکار براى خدا قيام مى کند، خالى نمى ماند» ////ابن حجر گفته زمين هيچگاه از حجت خالي نميشه//// حال به ما بگيد که روايت صحيح احمدبن حنبل که گفته هرکه به غير امام بميره به مرگ جاهلي مرده و روايت مسلم که ميگه هرکس بر گردنش بيعت نباشه به مرگ جاهلي ميميره و ابن خجر خجر عسقلاني ميگه که زمين خالي از حجت قايم به امر خداوند نيست بگوييد آيا مراد از بيعتي که در صحيح مسلم امده بيعت با اين حجت قايم به امر خداوند نيست و ايا امامي که در حديث احمدبن حنبل امده اکنون اين حجت قايم به امر خداوند نيست؟
9	نام و نام خانوادگي: م - خضرايي - تاريخ: 06 بهمن 93 - 14:48:26 لطفا بفرماييد اين امام منظور حضرت قائم مهدي موعود است يا امام يا رهبر امروزي و کدام واجب است . امامي که از جانب خداست يا امام مردمي جواب نظر: با سلام دوست گرامي در مقاله رواياتي ذکر شد که مراد امام مهدي عليه السلام است موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات
10	نام و نام خانوادگي: امين - تاريخ: 10 بهمن 93 - 23:53:10 باسلام اهل سنت پاسخي که توي شبکه هاي ماهواره اي و...به اين حديث ميدن ميگن که مراد اين حديث کتاب الله است وکتاب خداروامام ميدونن وچندبارديدم به ايه اي ازقران استنادکردن.درجواب اون ايه اي که ازقران ميارن ودرکل درباره ي اين استدلالشون چي بايدبگيم؟ جواب نظر: با سلام دوست گرامي در پاسخ اينها که مي گويند روايت «من مات» مراد قرآن است مي گوييم: اولا: قرآن براي تمام زمانها و عصرهاست و گذشت زمان، تغييري در آن پديد نمي آورد تا هر قرآني، امام زمان مردم زمان خود باشد. بعلاوه اينکه اگر در اين نظر، منظور از معرفت، شناختن کلمات و آيات قرآن باشد، در هر عصري، افراد زيادي از مسلمانان هستند که سواد خواندن و نوشتن ندارند، حال بايد بگوييم آنان که نمي توانند، بخوانند و بنويسند در هنگام مرگ به مرگ جاهليت مي ميرند؟!و اين حرفي است که عقل آن را قبول نمي کند ثانيا: اگر «کتاب» به تنهايي هدايتگر و امام بود، خداوند انبيا (ع) را ارسال نمي‌نمود و اصلاً ضرورتي به وجود آنها باقي نمي‌ماند. کتاب را مي‌توان به هر شخص ديگري نيز داد و اساساً مي‌توان به هر شخصي يک جلد کتاب داد. چنان چه امروزه مسلمان يا کافر مي‌توانند قرآن را بردارند و بخوانند. اما فرمود: من فقط «رسول» را نفرستادم، بلکه به همراه او «کتاب» و نيز «ميزان» را نازل نمودم. و جدا کردن «رسول»، «کتاب» و «ميزان» در آيه بيانگر است که هر کدام با ديگري متفاوت است«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...» ما پيامبران خود را با معجزات فرستاديم و با ايشان كتاب و ميزان را فرود آورديم تا مردم براستى و داد برخيزند.(الحديد، 25) ثالثا: واگر مراد از روايت من مات قرآن باشد ديگر نيازي نبود که پيامبر صلي الله عليه و آله بفرمايد اني تارک فيکم الثقلين کتاب الله و عترتي؟! پس ذکر عترت در کنار قرآن دليل بر اين است فقط قرآن کافي نيست رابعا: اين برداشت برخلاف آن چيزي است که علماي اهل سنت از حديث برداشت کرده اند ؛ در منابع اهل سنت روايت من مات چنين تعريف شده است :سئل عن حديث النبي صلى الله عليه وسلم من مات وليس له إمام مات ميتة جاهلية أخرجه أحمد في سنده ما معناه قال أبو عبدالله تدري ما الإمام الإمام الذي يجمع المسلمون عليه كلهم يقول هذا إمام فهذا معناه إسناد هذا التفسير للحديث صحيح . از حديث پيامبر (ص) که فرمودند من مات سوال شد که احمد بن حنبل گفت: مي دانيد امام کيست امام کسي است که مسلمانان را جمع کند اين امام است و اين تفسير حديث است .السنة للخلال ج 1 ص 81 همچنانکه ابن حجر نيز گفته است مراد بايد امامي باشد همه را از تفرقه حفظ کند وي گويد: وفي الحديث انه متى لم يكن للناس امام فافترق الناس احزابا فلا يتبع أحدا في لفرقة. فتح الباري ج 13 ص 37 آيا قرآن مي تواند راه بيفتند و مردم را از تفرقه نجات داده و آنها را يکجا جمع کنيد!!1 موفق باشيد گروه پاسخ به شبهات
11	نام و نام خانوادگي: ياس کبود - تاريخ: 13 بهمن 93 - 20:05:58 سلام لطفا عکس کتابها رو هم بزاريد خيلي لازم ميشه ممنون يا علي مدد