بازگشت ازاين نظر كه آيا رابطه ما با فطرت پاك انساني به طورصحيح برقراراست يا نه؟ آيا آن اعماق روح و فطرت پاكي كه خداوند به ما داده و براثرحجاب هاي جهل، انحراف و گناه، زنگار بر رويش نشسته، دركلاس ماه رمضان زنگارها زدوده شده اند يا نه؟ كه اگر چنين است بايد ابتداي نجات وآغاز پيروزي برطاغوت نفس را در نماز عيد فطراعلام بدارند و جشن بگيرند. به عنوان اين كه: آن چه را در ماه رمضان آموخته اند و در راه خودسازي و بهسازي به كار برده اند ابراز بدارند، با كلمات و حركات، بلكه درقلب و درون، با تمام وجود و احساس، و با شعارآميخته با شعوروفرياد برون و درون كه: «الله اكبر، الله اكبر، لا اله الا الله و الله اكبر ولله الحمد والحمدلله علي ما هدانا وله الشكرعلي ما اولانا؛ خدا بزرگتراز آن است كه توصيف گردد. آري چنين است، معبودي جزخداي يكتا و بي همتا نيست، وخدا بزرگترازآن است كه وصف شود، حمد و سپاس اختصاص به ذات پاك خدا دارد به خاطرآن كه ما را درراستاي پاكسازي و بهسازي هدايت كرده، و شكراو را كه جمعيت ما وامت ما را برترين جمعيت وامت قرار داده است.
فلسفه اعياد اسلامي
چها رعيد دراسلام به طوررسمي وجود دارد كه عبارت اند از: عيد قربان، عيد غدير، عيد جمعه و عيد فطر. عيد قربان جشن ايثار و فداكاري است، و مسلمان دراين رابطه به خويشتن بازمي گردد كه آيا به باطن و ماهيت چنين عيدي رسيده است يا نه. آن گونه كه ابراهيم خليل(ع) قهرمان توحيد رسيد، و حسين بن عليعليهماالسلام آن را دركربلا تكميل كرد. عيد غدير جشن ولايت و امامت است و انسان مسلمان با ژرف انديشي به خويشتن مي نگرد كه آيا انتخاب او در مسئله بسيارمهم رهبري، صحيح بوده است يا نه؟ كه دربينش اسلام ناب، مسئله بسيارعميقي است، و از اركان زيربنايي نظام اسلام است، كه اگراو نباشد هيچ يك ازمفاهيم اسلام، ارزش واصالت خود را نمي توانند نشان دهند. عيد جمعه بازگشت به خويشتن است كه نقش اساسي درپيشبرد اهداف، و وصول به مقصود دارد، و به راستي كه برقراري اتحاد و يك رنگي وهمدلي مسلمانان، وسيعترين و ژرف ترين بركات را براي آنها به ارمغان خواهد آورد.
ولي آيا مي دانيد كه اگرعيد فطرت و خودسازي نباشد، عيدهاي ديگرتكميل نخواهد شد. اگرچنين عيدي درزندگي انسان تحقق يابد همه روز، روزعيد است؛ چنان كه اميرمومنان علي(ع) فرمود: «انما هوعيد لمن قبل الله صيامه و شكر قيامه، وكل يوم لا يعصي الله فيه فهو عيد؛(1)امروزتنها عيد كساني است كه روزه آنها درپيشگاه خدا پذيرفته شود، و عبادت هاي شبانه آنها مورد پذيرش خداوند شده باشد، و هر روزي كه گناه نكني روزعيد تو است.» حضرت علي(ع) اين سخن را ازسرچشمه وحي گرفته بود، چرا كه وقتي خطبه رسول خدا(ص) را درمسجد پيرامون فضايل ماه رمضان شنيد، ازآن حضرت پرسيد: «بهترين كاردرماه رمضان چيست؟» پيامبر(ص) پاسخ داد: «الورع عن محارم الله عزوجل؛ (2)ورع و پرهيزكاري ازآن چه خداوند حرام نموده است مي باشد؛ يعني همان خودسازي و بازگشت به فطرت پاك توحيدي .»
مسئله عيد و فطرت در قرآن
در قرآن مجيد كلمه عيد يك بار آمده، كه در رابطه با حضرت عيسي عليه السلام و شاگردان مخصوص اوست، شاگردان براي تكميل ايمان خود گفتند: «آيا پروردگار تو مي تواند غذايي ازآسمان (مائده) براي ما بفرستد؟» حضرت از اين تقاضا كه بوي شك و ترديد مي داد، نگران شد و به آنها فرمود:
«از خدا بترسيد اگرايمان داريد.» ولي به زودي دريافت كه مقصود آنها مشاهده معجزه بزرگ از عيسي است، تا در پرتو ديدار آن، قلبشان پاك و سرشار از يقين گردد، از اين رو به خدا عرض كرد:
از آن جا كه روز نزول مائده روز بازگشت به پيروزي و پاكي و ايمان به خدا بوده است، حضرت مسيح (ع) آن را
قرآن با صراحت، خداشناسي و دين را مسئله اي فطري مي شمرد.ازجمله درآيه 30 روم مي خوانيم:
انواع فطرت
فطرت بر دوگونه است: فطرت عقل و فطرت دل.
شواهد متعددي وجود دارد كه نشان دهنده فطري بودن ايمان به حق است؛ مانند واقعيت هاي تاريخي كه نشان مي دهد در ميان هر ملتي در هر دوره اي اعتقاد به خداشناسي و مذهب وجود داشته است، چنان كه شواهد باستان شناسي و آثار به جا مانده از دوره هاي قبل از تاريخ بيان كننده اين واقعيت است.
مطالعات رواني و اكتشافات روان كاوي درابعاد روح انسان نيز شاهد ديگري بر فطري بودن اعتقادات ديني است، روان شناسان چهار تمايل عالي و اصيل را به عنوان ابعاد چهارگانه روح معرفي مي كنند كه عبارتند ازحس دانايي، حس زيبايي، حس نيكي، و حس مذهبي. كه اين خود نيز دريچه ديگري برفطري بودن دين است. (4)
پي نوشت ها:
2- شيخ صدوق، عيون اخبارالرضا، ج 1، ص 295.
3- مائده / آيه 114.
4- براي اطلاع بيشتربه كتاب «حس مذهبي يا بعد چهارم روح انساني » ترجمه مهندس بياني رجوع نماييد.