ضمن تسليت شهادت سفير امام حسين (عليه السلام) حضرت مسلم بن عقيل، گفت وگويي با حجت الاسلام امير علي حسن لو، مسئول گروه تاريخ و سيره مركز ملي پاسخ گويي به سئوالات ديني را منتشر مي كند.

* از تبار نيكان

مسلم بن عقيل از تبار پاك بني هاشم و نواده حضرت ابوطالب عموي پيامبر (ص) است، ابو طالبي كه تا آخرين ساعات حيات خود دست از حمايت پيامبر برنداشت و دعوت پيامبر را اجابت كرد، مسلم از چنين نسلي است او از خانداني پاك، شجاع و با فضيلت برخاست و زير نظر عموي گرامي اش، علي عليه السلام، و پسر عموهاي خود امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام پرورش يافت و از علم، تقوي و ديگر فضائل آن بزرگواران بهره مند گرديد. [1] و افتخار دامادي امير المومنين (عليه السلام) را داشت و سال ها در كنار امام حسن و امام حسين عليهما السلام به ايشان اقتدا كرده بود با اينكه در آن زمان بسياري از افراد اين بصيرت را نداشتند.

* نقش آفريني هاي مسلم

پيش از حادثه كربلا ، مسلم در ركاب امير المومنين رشادت هاي زيادي از خود نشان داد از جمله در جنگ صفين و حكومت امير المومنين يكي از نقش آفرينان معركه نبرد بود و جناح راست سپاه امير المومنين در دست او بوده است [2] و اين ها همه نشان از شجاعت و مديريت بالاي اوست

* نائب خاص امام معصوم

اگر بخواهيم شخصيت مسلم بن عقيل را واكاوي كنيم، بايد او را در رديف شخصيت هاي ديني بزرگ اسلام و بالاتر از آن ها محسوب كرد، چرا كه مسلم بن عقيل نماينده خاص امام معصوم بوده اند، هم در زمان امير المومنين مورد توجه خاص حضرت بود و هم در دوران امام حسن مجتبي يار و كمك كار ايشان بودند و از ياران با وفا و بر جسته آن حضرت به شمار مي رفتند. [3] و پس از شهادت امام حسن عليه السلام همراه امام حسين عليه السلام رهسپار مكه شد. [4] و به عنوان نائب خاص و وكيل امام به كوفه اعزام شد و امام اين اعتماد خاص را به ايشان داشت كه او را به عنوان سفير و كارشناس امور سياسي و نظامي به كوفه فرستادند.

* علت انتخاب مسلم بن عقيل به عنوان سفير خاص

امانت داري و تعهد مسلم و سابقه درخشان و بصيرت بالاي او در تبعيت از ولايت و جامعيت علمي و عملي ، همه و همه سبب شد كه امام (عليه السلام) او را به عنوان نماينده خود برگزيد و در معرّفي او به مردم كوفه نوشت:

وَ انّي باعِثٌ اليكُم بِاخي وَ ابْنِ عَمّي وَ ثِقَتي مِنْ اهْلي «مُسْلِمِ بن عَقيل» لِيُعْلِمَ لي كُنْهَ امْرِكُمْ وَ يَكْتُبَ الَيَّ به ما يَتَبَيَّنَ لَهُ مِنْ اجْتماعِكُمْ. [5]

و همانا من برادرم و پسر عمويم و شخص مورد اعتماد اصحابم، يعني مسلم بن عقيل را به سوي شما (مردم كوفه) مي فرستم تا حقيقت امر شما را به من اعلام كند و آنچه از اجتماع شما براي او روشن مي شود به من بنويسد.مردم كوفه نيز به جلالت قدر نماينده امام (عليه السلام) واقف بودند، لذا قبل از آمدن «عبيدالله بن زياد» به كوفه به خوبي از او استقبال كردند و در مورد جايگاه مسلم نزد امام حسين (عليه السلام)، همين بس كه وقتي خبر شهادت او به حضرت (عليه السلام) رسيد فرمود: «لا خَيْرَ فِي الْحَياةِ بَعْدَكُمْ» [6] بعد از شما خيري در زندگي نيست.

* جايگاه بلند علمي مسلم بن عقيل

از ديگر جنبه هاي شخصيتي مسلم بن عقيل، جايگاه بالاي علمي ايشان مي باشد هر چند گزارشات كمي در اين زمينه بدست ما رسيده است، ولي مواردي را مشاهده مي كنيم كه اين جايگاه را نشان مي دهد از باب نمونه رجال نويسان اهل سنت، مسلم بن عقيل را محدّثي تابعي شمرده و گفته اند كه صفوان بن موهب از او حديث نقل كرده است [7]. وي فقيه و دانشمند بود [8] و همان جايگاه نيابت خاصه اي كه نواب اربعه نسبت به امام زمان عليه السلام داشتند مسلم بن عقيل همان جايگاه را نسبت به امام حسين عليه السلام داشتند، به علاوه سجايا و شاخص هاي ديگري كه تنها در وجود ايشان بود.

* عامل به سيره نبوي در سختترين شرايط

در جريان پيشنهاد ترور عبيد الله ابن زياد در منزل هاني بن عروة با وجود مهيا بودن همه شرايط براي از بين بردن ابن زياد، مسلم بن عقيل از اين كار امتناع نمود ، زماني كه علت را جويا شدند فرمود : سخن پيامبر صلي الله عليه و آله را به ياد آوردم كه فرمود: «مؤمن غافلگيرانه نمي كُشد و اين عمل خود را مستند كرد به سيره نبوي و اين نشان از آگاهي و دانش او نسبت به سيره نبوي و پايبندي و تقواي بالاي او در التزام به اصول مي باشد. [9]

* پيشتاز حماسه عاشوراء

در حادثه عاشورا مسلم، پيشتاز حماسه عاشورا بود و حضور او در كوفه موجب آشكار شدن تزوير و رياكاري امويان شد و غربت او در كوفه ياد آور غربت و مظلوميت خاندان پيامبر در كربلا است.

* شجاعت مسلم :

مسلم را شجاع ترين فرزند عقيل خوانده اند [10] ؛ بعد از استقرار مسلم در خانه طوعه، بلال فرزند وي كه براي مي گساري با دوستان خود بيرون رفته بود، به خانه بازگشت و از حضور مسلم در خانه مطلع شد. علي رغم تأكيد مادر، موضوع را كتمان نكرد و نزد عبدالرحمن بن اشعث رفت و داستان را با او در ميان گذاشت و ابن زياد نيز از موضوع با خبر شد و در پي آن شصت يا هفتاد و به قولي سيصد تن از سربازان ويژه خود را همراه محمد بن اشعث رهسپار محل اختفاي مسلم كرد. [11]

جنگ سختي در گرفت و شماري از سربازان ابن زياد كشته شدند. وقتي خبر به ابن زياد رسيد، به ابن اشعث پيغام داد كه من تو را براي دستگيري يك نفر فرستاده ام، در حالي كه ضربه سختي بر سپاهم وارد شده است. ابن اشعث پاسخ داد: آيا مي داني ما را براي دستگيري شيري دلاور و شمشيري بران كه در دست مردي شجاع و با اراده قرار دارد فرستاده اي؟ او از خاندان پيامبر صلي الله عليه و آله است. ابن زياد پيغام فرستاد كه به او امان دهيد زيرا جز اين راهي براي دستگيري او نخواهيد يافت.[12] مسلم گفت: نيازي به امان مكر پيشگان نيست . اين ها همه برخاسته از ايمان بالاي او و اعتقاد او به ولايت بود .

* بصيرت

بسياري از بني هاشم با امام به كربلا نيامدند ، البته امام تكليف نكرده بودند، ولي او خود همراه امام آمد و اين مسئله ناشي از بصيرت بالاي مسلم است

* مهم ترين پيام هايي كه مي توان از سيره مسلم بن عقيل گرفت

با همه مدارج علمي و تقوايي او مهم تر از همه بصيرت او و ايثار و پيش قدم شدن براي قيام امام حسين عليه السلام است و حضور او در كوفه بعدها تاثير مهمي داشت ، فعاليت هاي مسلم در كوفه بعدها موجب قيام هايي در جامعه مسلمين از قبيل قيام توابين و غير آن و تبعيت مطلق او از امام عصرش شد.

شجاعت در راه حق از ديگر مطالبي است كه در سيره مسلم قابل مشاهده است از ديگر ويژگي هاي مسلم بن عقيل تبعيت او از سنت نبوي است و اين در زماني واقع شد كه امويان اسلام را به گوشه اي گذاشته و اكثر مردم درانحراف بودند و جرياني در جامعه به وجود آمده بود كه مردم را از سيره نبوي دور مي كرد و اگر قيام امام و اخلاص افرادي مثل مسلم نبود فضاي الان جامعه ما تيره و تار و خط واقعي اسلام گم مي شد

و اگر اين الگوها نبودند ارزشهاي دين از بين مي رفتند و مسلم بن عقيل و امثال وي الگو و اسوه جامعه هستند و اگر مسلم و مانند او نبودند نه از علمي خبري بود و نه از فرهنگ واقعي اسلام اثري مانده بود و اساس مكتب اسلام مديون اين خون ها و بصيرت هاست و فرهنگ مقاومت با توجه به اين اسوه ها و الگوها باقي ماند تا اينكه به دوران طلايي انقلاب اسلامي رسيد.


[1] - الشهيد مسلم بن عقيل، ص 81 و 83

[2] - مناقب آل ابيطالب، ج 3، ص 197

[3] - رجال الطوسي، ص 70

[4] - الامامة و السياسة، ج 2، ص 230

[5] - اخبار الطوال، دينوري، ص 230

[6] - مروج الذّهب، ج 3، ص 72

[7] - الثقات، ج 5، ص 391؛ الاعلام، ج 7، ص 222

[8] - الشهيد مسلم بن عقيل، ص 109

[9] - التاريخ الكبير، ج 4، ص 266

از ابوهريره نقل شده است كه گفت: از ميان فرزندان عبدالمطلب، او شبيه ترين فرد به پيامبر صلي الله عليه و آله است

[10] - . المعارف ج 7، ص 204

[11] - الكامل في التاريخ، ج 4، ص 32

[12] - الفتوح، ج 5، ص 92