یک ماه بندگی و روزه داری به پایان رسید و فردا مؤمنان و صائمان "عید سعید فطر" را جشن می گیرند.

عید فطر، آداب و مراسمی دارد؛ همچون غسل، افطار کردن پیش از نماز عید که بهتر است با خرما یا شیرینى باشد، تکبیرهای وارده و نماز مخصوص عید.

همچنین مانند هر عید دیگر، کارهای نیکی همچون زیارت مراقد متبرکه و صله رحم بسیار نیکو و پسندیده است.

اما یکی از واجبات مالی که هر سال بعد از اتمام ماه مبارک رمضان واجب می‌شود «پرداخت زکات فطره» یا همان فطریه است.

در این مطلب به احکام فقهی مربوط به فطریه می‌پردازیم:

1. زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟

ـــ کسی که موقع غروب آخرین روز ماه مبارک رمضان (یعنی قبل از غروب شب عید فطر، گرچه به چند لحظه) بالغ و عاقل و هوشیار باشد و فقیر و بنده کس دیگر نباشد، باید برای خودش و کسانی که نان خور او محسوب می شوند فطریه بدهد.

ـــ پرداخت فطریه بر "فقیر" واجب نیست. فقیر کسی است که مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد و کسی را هم ندارد که بتواند مخارج سال خود و عیالاتش را از طریق او بگذراند.

ـــ انسان باید فطریه کسانی را که در غروب شب عید فطر "نان خور" او حساب می شوند بدهد: کوچک باشند یا بزرگ، مسلمان باشند یا کافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد یا نه، در شهر خود باشند یا شهر دیگر.

ـــ اگر کسی موقع غروب شب عید فطر، دیوانه یا بیهوش باشد زکات فطره بر او واجب نیست.

ــ اگر پیش از غروب بچه بالغ شود، یا دیوانه عاقل گردد، یا فقیر غنی شود، در صورتیکه شرائط واجب شدن فطره را دارا باشد، باید زکات فطره را بدهد.

- کسیکه موقع غروب شب عید فطر، زکات فطره بر او واجب نیست، اگر تا پیش از ظهر روز عید شرطهای واجب شدن فطره در او پیدا شود، مستحب است زکات فطره را بدهد.

- کافری که بعد از غروب شب عید فطر مسلمان شده فطره بر او واجب نیست. ولی مسلمانی که شیعه نبوده، اگر بعد از دیدن ماه شیعه شود، باید زکات فطره را بدهد.

- کسیکه فقط به اندازه یک صاع که تقریبا سه کیلو است گندم و مانند آن دارد، مستحب است زکات فطره را بدهد، و چنانچه عیالاتی داشته باشد و بخواهد فطره آنها را هم بدهد میتواند بقصد فطره، آن یک صاع را بیکی از عیالاتش بدهد و او هم بهمین قصد بدیگری بدهد، و همچنین تا به نفر آخر برسد، و بهتر است نفر آخر چیزی را که می گیرد بکسی بدهد که از خودشان نباشد. و اگر یکی از آنها صغیر باشد، ولی او بجای او می گیرد و احتیاط آنست چیزی را که برای صغیر گرفته بکسی ندهد.

- اگر بعد از غروب شب عید فطر بچه دار شود، یا کسی نان خور او حساب شود، واجب نیست فطره او را بدهد. اگر چه مستحب است فطره کسانی را که بعد از غروب تا پیش از ظهر روز عید نان خور او حساب می شوند بدهد.

- اگر انسان نان خور کسی باشد و پیش از غروب نان خور کس دیگر شود، فطره او بر کسیکه نان خور او شده واجب است مثلا اگر دختر پیش از غروب به خانه شوهر رود، شوهرش باید فطره او را بدهد.

- کسیکه دیگری باید فطره او را بدهد، واجب نیست فطره خود را بدهد.

- اگر فطره انسان بر کسی واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان واجب نمی شود.

- اگر کسی که فطره او بر دیگری واجب است خودش فطره را بدهد، از کسیکه فطره بر او واجب شده ساقط نمی شود.

- زنی که شوهرش مخارج او را نمی دهد، چنانچه نان خور کس دیگر باشد، فطره اش بر آنکس واجب است. و اگر نان خور کس دیگر نیست، در صورتیکه فقیر نباشد، باید فطره خود را بدهد.

- کسی که سید نیست نمی تواند به سید فطره بدهد حتی اگر سیدی نان خور او باشد، نمی تواند فطره او را به سید دیگر بدهد.

- فطره طفلی که از مادر یا دایه شیر می خورد، بر کسی است که مخارج مادر یا دایه را می دهد. ولی اگر مادر یا دایه مخارج خود را از مال طفل بر می دارد فطره طفل بر کسی واجب نیست.

- انسان اگر چه مخارج عیالاتش را از مال حرام بدهد، باید فطره آنان را از مال حلال بدهد.

- اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد در صورتیکه به شرط خود عمل کند و نان خور او حساب شود باید فطره او را هم بدهد ولی چنانچه شرط کند که مقدار مخارج او را بدهد و مثلا پولی برای مخارجش بدهد، دادن فطره او واجب نیست.

- اگر کسی بعد از غروب شب عید فطر بمیرد، باید فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند، ولی اگر پیش از غروب بمیرد، واجب نیست فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند.

2. میزان فطریه چقدر است؟

ــ میزان فطریه، یک صاع (تقریبا 3 کیلوگرم) گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرت و مانند اینهاست.

ــ برای هر شخص باید یک صاع پرداخت شود. یعنی یک خانواده پنج نفره، باید پنج صاع (یا پانزده کیلوگرم) از مواد غذایی بالا را پرداخت کنند.

ــ اگر پول یکی از این مواد غذایی را هم به فقیر بدهند کافی است و لازم نیست خود آن باشد. (معادل ریالی فطریه از سوی مراجع تقلید اعلام شده است و در پایین همین مطلب موجود است)

3. فطریه کجا مصرف می شود؟

ـــ اگر زکات فطره را به یکی از هشت مصرفی که برای زکات مال است، برسانند کافیست. ولی احتیاط مستحب آنست که فقط به فقرای شیعه بدهد.

ـــ اگر طفل شیعه ای فقیر باشد، انسان می تواند فطره را به مصرف او برساند، یا به واسطه دادن به ولی طفل، ملک طفل نماید.

ـــ فقیری که فطریه به او می دهند، لازم نیست عادل باشد ولی احتیاط واجب آنست که به شرابخوار و کسیکه آشکارا معصیت کبیره می کند فطره ندهد.

ـــ به کسی که فطره را در معصیت مصرف می کند نباید فطره بدهند.

- احتیاط واجب آنست که به یک فقیر بیشتر از مخارج سالش و کمتر از یک صاع که تقریبا سه کیلو است فطره ندهند.

- اگر از جنسی که قیمتش دو برابر قیمت معمولی آن است مثلا از گندمی که قیمت آن دو برابر قیمت گندم معمولی است، نصف صاع که معنای آن در مساله پیش گفته شد بدهد کافی نیست. و اگر آنرا به قصد قیمت فطره هم بدهد اشکال دارد.

- انسان نمی تواند نصف صاع را از یک جنس مثلا گندم و نصف دیگر را از جنس دیگر مثلا جو بدهد. و اگر آن را به قصد قیمت فطره بدهد اشکال دارد.

- مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را، ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.

- اگر انسان به خیال اینکه کسی فقیر است به او فطره بدهد و بعد بفهمد که فقیر نبوده چنانچه مالی راکه به او داده از بین نرفته باشد، می تواند پس بگیرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگیرد باید از مال خودش فطره بدهد و اگر از بین رفته باشد، در صورتیکه گیرنده فطره می دانسته با احتمال می داده آنچه را گرفته فطره است، باید عوض آنرا بدهد و الا، دادن عوض بر او واجب نیست و انسان باید دوباره فطره را بدهد.

- اگر کسی بگوید فقیرم، نمی شود به او فطره داد، مگر آنکه اطمینان پیدا کند یا از ظاهر حالش گمان پیدا شود که فقیر است یا انسان بداند که قبلا فقیر بوده است.

4. مسائل متفرقه زکات فطره

- انسان باید زکات فطره را به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم بدهد و موقعی که آن را می دهد، نیت دادن فطره نماید.

- اگر پیش از ماه رمضان فطره را بدهد صحیح نیست و احتیاط واجب آن است که در ماه رمضان هم فطره ندهد. ولی اگر پیش از رمضان یا در ماه رمضان به فقیر قرض دهد و بعد از آنکه فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب کند مانعی ندارد.

- گندم یا چیز دیگری را که برای فطره می دهد، باید به جنس دیگر یا خاک مخلوط نباشد، یا اگر مخلوط است چیزی که مخلوط شده به قدری کم باشد که قابل اعتنا نباشد و اگر بیش از این مقدار باشد در صورتی صحیح است که خالص آن به یک صاع برسد ولی اگر مثلا یک صاع گندم به چندین من خاک مخلوط باشد که خالص کردن آن خرج یا کار بیشتر از متعارف دارد، دادن آن کافی نیست.

- اگر فطره را از چیز معیوب بدهد کافی نیست. ولی اگر جائی باشد که خوراک غالب آنها معیوب است اشکال ندارد.

- کسی که فطره چند نفر را می دهد، لازم نیست همه را از یک جنس بدهد و اگر مثلا فطره بعضی را گندم و فطره بعض دیگر را جو بدهد کافیست.

- کسیکه نماز عید فطر می خواند، بنا بر احتیاط واجب باید فطره را پیش از نماز عید بدهد. ولی اگر نماز عید نمی خواند، می تواند دادن فطره را تا ظهر تأخیر بیندازد.

- اگر به نیت فطره مقداری از مال خود را کنار بگذارد و تا ظهر روز عید به مستحق ندهد، احتیاط واجب آنست که هر وقت آنرا می دهد نیت فطره نماید.

- اگر موقعی که دادن زکات فطره واجب است، فطره را ندهد و کنار هم نگذارد، احتیاط واجب آن است که بعدا بدون اینکه نیت ادا و قضا کند فطره را بدهد.

- اگر فطره را کنار بگذارد، نمی تواند آنرا برای خودش بردارد و مالی دیگر را برای فطره بگذارد.

- اگر انسان مالی داشته باشد که قیمتش از فطره بیشتر است، چنانچه فطره را ندهد و نیت کند که مقداری از آن مال برای فطره باشد اشکال دارد.

- اگر مالی را که برای فطره کنار گذاشته از بین برود، چنانچه دسترس به فقیر داشته و دادن فطره را به تأخیر انداخته، باید عوض آنرا بدهد و اگر دسترس به فقیر نداشته ضامن نیست، مگر آنکه در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد.

- اگر در محل خودش مستحق پیدا شود، احتیاط واجب آنست که فطره را بجای دیگر نبرد، و اگر بجای دیگر ببرد و تلف شود، باید عوض آنرا بدهد.


5. مبلغ فطریه در سال 1394 چقدر است؟

اطلاعیه دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی پیرامون مبلغ فطریه

با آرزوی قبولی طاعات و عبادات روزه‌داران محترم، به اطلاع مؤمنین گرامی می‌رساند؛ با توجه به این‌که قیمت گندم در شهرهای مختلف، متفاوت می‌باشد، لذا روزه‌داران عزیز لازم است قیمت سه (۳) کیلوگرم گندم یا برنج (قوت غالب) را بر طبق قیمت محلّ زندگی خود محاسبه نموده و به عنوان فطریّه پرداخت نمایند.

اعلام نظر دفتر آیت الله العظمی شبیری زنجانی درباره زکات فطره و کفاره

حجت الاسلام کاظمی عضو واحد استفتائات دفتر آیت الله العظمی شبیری زنجانی، درباره مبلغ زکات فطره در سال جاری گفت: بر اساس بررسی های انجام شده زکات فطره برای هر نفر ۶۰۰۰تومان است.

وی درباره نحوه محاسبه مبلغ زکات فطره توضیح داد: هر شخص باید براى خودش و کسانى که نان‌خور او هستند، هر نفر یک صاع از خوراکی‌هاى رایج در آن منطقه، همچون گندم، جو، خرما، کشمش، برنج و مانند اینها، به مستحقّ بدهد و اگر پول یکى از اینها را هم بدهد کافى است، وزن هر صاع بنا بر نظر معظمٌ له، به حساب گندم حدود سه کیلو و ششصد گرم است که مومنین می توانند قیمت آن را حساب کنند و به مستحقین برسانند. دفتر معظمٌ له مبلغ ۶۰۰۰ تومان را بابت فطریه هر نفر به حساب گندم و مبلغ ۱۸۰۰۰ تومان را برای پرداخت زکات فطره به حساب برنج تعیین کرده است.

حجت الاسلام کاظمی درباره زمان پرداخت زکات فطره گفت: کسی که نماز عید فطر می خواند باید فطریه را پیش از نماز عید پرداخت کند و یا به این نیت کنار بگذارد ولی اگر نماز عید نمی خواند باید تا غروب روز عید فطر، زکات فطره را پرداخت کند یا کنار بگذارد.

وی از آمادگی دفتر آیت الله العظمی شبیری زنجانی برای پاسخگویی به سوالات مربوط به زکات فطره و همچنین دریافت این مبلغ از طریق بخش وجوهات سایت دفتر معظمٌ له خبر داد و گفت: مصرف زکات فطره همان مصارف زکات است ولی احتیاط مستحب آن است زکات فطره فقط به مصرف مساکین شیعه یعنی فقرایی که بسیار نیازمندند، برسد. لذا دفتر آیت الله العظمی شبیری زنجانی دام ظلّه تدابیر ویژه ای را در این راستا اتخاذ کرده تا زکات فطره روزه داران و مؤمنین را به مصرف نیازمندان برساند.

عضو شورای استفتائات دفتر آیت الله العظمی شبیری زنجانی درباره زکات فطره میهمان توضیح داد: میهمانی که فقط شب عید میهمان است، از آنجا که نان خور صاحب خانه به طور مطلق به حساب نمی آید، فطریه اش بر میزبان واجب نیست و باید خودِ میهمان، فطره خود را بدهد، البته اگر مدتی نزد وی می ماند بعید نیست نانخور صادق باشد.

وی در پاسخ به سؤالی درباره مبلغ کفاره روزه گفت: کفاره افطار غیر عمدی برای هر روز به‌حساب گندم ۹۰۰ گرم است که در صورت اطمینان می‌توان قیمت آن را به مبلغ ۱۵۰۰تومان به شخص مستحق داد تا به وکالت از او برای خودش این مقدار طعام بخرد. این مبلغ برای افطار عمدی ۹۰۰۰۰ تومان تعیین شده است.

میزان زکات فطره (فطریه) از سوی آیت الله مکارم شیرازی اعلام شد

بر اساس فتوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی، زکات فطره امسال بر مبنای قوت غالب گندم در تهران مبلغ شش هزار تومان (۶۰۰۰تومان) و در شهرستان مبلغ پنج هزار تومان (۵۰۰۰تومان) و بر مبنای قوت غالب برنج، مبلغ پانزده هزار تومان (۱۵۰۰۰تومان) اعلام شده است.

لازم به ذکر است که براساس مسأله ۱۴۹۲رساله توضیح المسائل آیة الله العظمی مکارم شیرازی، زکات فطره بر تمام کسانى که قبل از غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و غنى باشند واجب است، یعنى باید براى خودش و کسانى که نان خور او هستند، هر نفر به اندازه یک صاع (تقریباً سه کیلو) از آنچه غذاى نوع مردم آن محل است، اعم از گندم و جو یا خرما یا برنج یا ذرّت و مانند اینها به مستحق بدهد و اگر پول یکى از اینها را بدهد کافى است.

در ضمن بنابر فتوای معظّم له اگر کسى تنها در افطار شب عید فطر میهمان دیگرى باشد فطریه او به عهده خودش است.

اعلام مبلغ زکات فطره و کفاره سال ۹۴ از سوی آیت الله نوری همدانی

حجت الاسلام والمسلمین محمد شمس، مدیر دفتر حضرت آیت‌ الله ‎العظمی نوری همدانی بیان داشتند: بنا به نظر معظم له بهتر آن است که فطریه از قوت غالب تهیه و پرداخت گردد.

وی ادامه داد: مبلغ زکات فطریه امسال از سوی معظم له برای کسانی که قوت غالب آنان گندم است، برای هر فرد ۶هزار تومان (سه کیلو گندم) تعیین شده است.

همچنین براساس نظر معظم له افرادی که قوت غالب آنان برنج است، برای هر فرد ۱۸هزار تومان (سه کیلو برنج) زکات فطره پرداخت خواهند کرد.

مدیر دفتر آیت‎ الله ‌نوری همدانی عنوان کردند: مبلغ کفاره افرادی که به هر دلیل توان روزه گرفتن نداشته و عذر موجه شرعی داشته‎اند، برای هر روز روزه‎خواری ۱۵۰۰تومان است که برای یک ماه در مجموع ۴۵هزار تومان خواهد بود.

پاسخ دفتر آیت الله وحید خراسانی به میزان فطریه

باسمه تعالی

در پی سؤالات مکرر از مبلغ فطریه برای هر نفر، به اطلاع می رساند:

فطریه هر نفر یک صاع - که تقریبا ۳ کیلو گرم است - گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج و مانند اینها می باشد، که باید به مستحق بدهد، و بنابر احتیاط واجب غذای معمول محلش باشد، و اگر پول یکی از اینها را هم بدهد، کافی است، و مبلغ آن در ایران به حساب گندم ۶۰۰۰ تومان تعیین شده است.

شایان ذکر است در مسأله ۲۰۳۱ توضیح المسائل در مورد مصرف زکات فطره چنین بیان شده است: مشهور فرموده اند که مصرف زکات فطره، مصرف زکات مال (مسأله ۱۹۴۲) است، ولی احتیاط واجب آن است که به فقرا داده شود، و باید شیعه دوازده امامی باشد، مگر در صورتی که مؤمن پیدا نکند که در این صورت به غیر ناصبی هم می شود داد.

اطلاعیه دفتر آیت الله جوادی آملی پیرامون میزان فطریه

براساس اعلام دفتر این مرجع تقلید، آیت الله العظمی آملی مقدار فطریه را سه کیلو گندم، برنج، خرما و مانند آن یا پول آن که در هر مکانی قیمت خاص خود را دارد، اعلام کردند.

پاسخ معظم له به استفتاء میزان زکات فطره به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن و الرحیم و ایاه نستعین

۱. مقدار فطریه سه کیلو گندم، برنج، خرما و مانند آن یا پول آن که در هر مکانی قیمت خاص خود را دارد.

۲. فطریه کسی که اول مغرب شب عید (نه غروب) نان خور کسی محسوب شود بر او واجب است. صرف نان او را در شب عید بخورد کافی نیست بلکه باید نان خور او حساب شود. بنابر این مهمانی که فقط افطار کسی را می خورد و نان خور او محسوب نمی شود فطریه او واجب نمی شود.

۳. کسی که پول فطریه را تا ظهر روز عید فطر ندارد قرض کردن بر او واجب نیست. هرچند اگر قرض کند و اداء نماید صحیح است. البته بعد از دریافت حقوق باید فطریه را بپردازد.

جوادی آملی

دماوند، ۲۸ ماه مبارک ۱۴۳۶

اعلام نظر آیت الله علوی گرگانی پیرامون مبلغ کفاره و فطریه

بسمه تعالی

بدینوسیله به اطلاع عموم مردم شریف و متدین می رساند قیمت کفاره غیر عمد بابت هر روز احتیاطا ۱۷۰۰ تومان پول نان برای فقرا تعیین گردید و قیمت کفاره عمد هم برای هر روز حداقل ۱۵۰۰۰ تومان برای شصت فقیر می باشد. ضمنا قیمت فطریه برای هر نفر از گندم حداقل ۵۰۰۰ تومان است گر چه بهتر است احتیاطا مبلغی بیشتر داده شود مخصوصا در شهرهای بزرگ و قیمت فطریه هر نفر از برنج هم بر اساس نوع برنج مصرفی آن خانوار تعیین میگردد که برای هر نفر سه کیلو باید داده شود و حد متوسط ان ۲۰۰۰۰ تومان است.